Het gaat niet goed met de natuur in Nederland. Dat komt voor een belangrijk deel door de slechte kwaliteit van het watersysteem. Natuurmonumenten trekt aan de bel na een onderzoek naar de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater in elf natuurgebieden.
Wiebe Borren"Alle seinen staan op rood", zegt hydroloog Wiebe Borren van Natuurmonumenten. "De natuur gaat eigenlijk alleen maar achteruit. De vraag is hoelang dit nog kan doorgaan."
De belangrijkste oorzaken voor die achteruitgang zijn volgens het onderzoek: te veel afvoer van water, grondwateronttrekkingen, uitspoeling van bestrijdingsmiddelen en meststoffen en klimaatverandering.
"Voor gezonde natuur en het behoud van planten en dieren is voldoende en schoon water cruciaal. Maar ook in Nederland waterland is dat geen vanzelfsprekendheid meer en dat heeft grote gevolgen", aldus de organisatie.
Verkeerslicht
Om meer inzicht te krijgen in die gevolgen onderzocht Natuurmonumenten hoe het ervoor staat met het oppervlaktewater, het grondwater en de ecologie in elf van zijn natuurgebieden. Die liggen verspreid over Nederland en vormen een doorsnede van diverse landschapstypen.
Voor elk van de gebieden geeft een verkeerslicht aan wat de huidige toestand is en wat de trend. Overal staan de lichten op rood (slecht, achteruitgang) of oranje (matig, geen verandering). Hetzelfde geldt voor de toestand van het grondwater, het oppervlaktewater en de ecologie, met vier hoopgevende groene lichtjes voor in elk geval een deel van het jaar in drie verschillende gebieden.
"Natuurlijk wisten wij wel dat het niet goed ging", zegt Borren. "Dat is ook gebleken uit het recente advies van de Ecologische Autoriteit, uit de tussenevaluatie van de Kaderrichtlijn Water (KRW) en uit de onderzoeken van provincies en waterschappen. Maar als je alles op een rijtje zet, is de uitkomst toch verrassend: alle seinen staan op rood."
Onvoldoende urgentie
Het onderzoek van Natuurmonumenten maakt de impact van de vervuiling, de verzuring en de verdroging duidelijk. Borren: "We wilden weg van alle juridische discussies en in plaats daarvan laten zien: dit is wat er gebeurt in de natuur. Want vanuit de landelijke politiek wordt die urgentie nog onvoldoende gevoeld."
In 2027 moet Nederland voldoen aan de KRW-normen, maar dat lijkt niet te gaan lukken. Volgens Natuurmonumenten is voldoende schoon water de sleutel tot natuurherstel. "Maar ook voor mensen is een gezond watersysteem essentieel", benadrukt Borren. "Drinkwaterbedrijven lopen net zo goed tegen grenzen aan, net als de bouw en de landbouw."
De natuurorganisatie roept daarom op tot 'meer ambitie en daadkracht' om de KRW-doelen te bereiken en het watersysteem op orde te brengen. Overheden moeten steviger beleid maken 'waarbij geen instrumenten worden uitgesloten' en alle sectoren moeten bijdragen.
Tien maatregelen
Daarbij verwijst Natuurmonumenten naar het Watermanifest met tien concrete maatregelen dat een brede coalitie van bedrijven, gezondheidsorganisaties, de drinkwatersector en natuur- en milieuorganisaties vorig jaar zomer aan de minister en aan de Tweede Kamer aanbood.
"Gisteren was ik nog in een van de gebieden uit het onderzoek", vertelt Borren. "Het was er stil, er was geen vogel te horen. Daar schrok ik wel van. We hebben plekken onleefbaar gemaakt voor sommige soorten."
