Waar de Duitse en de Deense Waddenzee beschikken over grote velden droogvallend zeegras, lukt het in de Nederlandse Waddenzee maar niet om op grote schaal zeegrasvelden te planten. Nieuw onderzoek laat zien dat er minder gebieden in de Waddenzee geschikt zijn voor zeegrasvelden dan tot nu toe werd aangenomen. Historisch onderzoek moet uitwijzen of er ooit wel grote, droogvallende zeegrasvelden waren.
Nadat een ziekte in de jaren dertig en eutrofiëring in de jaren zeventig bijna alle zeegrasvelden in de Waddenzee elimineerden, keerden in de Deense en Duitse Waddenzee de zeegrasvelden daar spontaan weer terug vanaf de jaren negentig. In Nederland gebeurde dat niet. Vervolgens mislukten verschillende pogingen om zeegrasvelden aan te planten.
Andere habitat
Als belangrijke beheerder van de Waddenzee zoekt Rijkswaterstaat naar herstelmaatregelen voor zeegras. De rijksdienst gaf daarom de opdracht te onderzoeken in welke delen van de Waddenzee zeegrasvelden zouden moeten kunnen groeien. “Dat is van belang omdat zeegrasvelden een ander soort habitat vormen dan kale wadplaten”, legt onderzoeker Eelke Folmer van Ecospace uit. “Ze bieden een leefgebied aan bijvoorbeeld sommige vissen, wadslakjes en slijkgarnalen.”
In het verleden heeft Folmer ook onderzoek gedaan naar de vraag welke gebieden van de Nederlandse Waddenzee geschikt voor zeegrasvelden zouden zijn. “In dat onderzoek hebben we de Duitse zeegrasvelden geanalyseerd en gekarakteriseerd en het resultaat daarvan geprojecteerd op Nederland. Onze conclusies correspondeerden ook met eerdere onderzoeksresultaten.”
Golfwerking als beperking
Toch lukte het maar niet om op de door de onderzoekers gedefinieerde locaties zeegrasvelden te ontwikkelen. Onder andere de golfwerking bleek op verschillende plekken beperkend te zijn. Enkele jaren geleden kwam de Universiteit Utrecht met een uitgebreide simulatie van de golfwerking in de Nederlandse Waddenzee. “We hebben niet zulke uitgebreide informatie over de golfwerking in het Duitse deel van de zee. Duidelijk is wel dat er met name in de Noord-Duitse Waddenzee grotere oppervlakten wadplaat beschutter liggen dan in de Nederlandse Waddenzee het geval is. In het Nederlandse deel van de zee blijven er nu minder geschikte gebieden over dan we dachten.”
Deductie
Naast de golfwerking beperken ook graafactiviteiten van wadpieren de overlevingskans van litoraal zeegras. Verder hebben hoge concentraties organisch materiaal en slib in het sediment een negatief effect. “Het helpt natuurlijk om te weten waarom het tot nu toe niet gelukt is om nieuwe zeegrasvelden aan te planten. Daar krijgen we steeds beter de vinger achter. Rijkswaterstaat heeft ook nog een tweede onderzoek in opdracht gegeven, naar de invloed op menselijke activiteiten en nutriëntenbelasting in de kansrijke gebieden. Al deducerend krijgen we een steeds beter beeld van de mogelijkheden in de Waddenzee.”
Waren er ooit grote zeegrasvelden?
Hoewel er vaak gesproken wordt over het ‘herstel van zeegrasvelden’ in de Waddenzee, zet Folmer wel wat vraagtekens bij deze formulering. “Het is bekend dat er vroeger en nu regelmatig zeegras voorkwam, met name langs de Groningse vastelandskust en dan zeker binnen de kwelderwerken.”
Maar, zo meent Folmer: “Er blijkt niet dat er in de Nederlandse Waddenzee echt grote droogvallende zeegrasvelden waren. Van ondergedoken groot zeegras is bekend dat er een groot veld in het Marsdiep was voordat de afsluitdijk werd aangelegd. Mogelijk zijn er oude bronnen die verder inzicht in de historische situatie kunnen bieden. Het zou interessant zijn om dat beter te weten. Maar het is dus dus niet onmogelijk dat de Nederlandse Waddenzee eigenlijk altijd al grotendeels ongeschikt was voor droogvallend zeegras.”
MEER INFORMATIE
Update habitatkaart littoraal zeegras voorde Nederlandse Waddenzee (pdf)
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.