De afgelopen twintig jaar is de concentratie van medicijnen in zoetwater wereldwijd flink toegenomen. Dit blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit. “Op sommige plekken is de concentratie zo hoog dat er een risico op schadelijke effecten is. We zullen veel meer moeten gaan meten.”
Rik OldenkampDe Nijmeegse wetenschappers onderzochten de concentratie van twee middelen: carbamazepine (een medicijn tegen bijvoorbeeld epilepsie) en het antibioticum ciprofloxacine. “Over het gebruik van deze medicijnen was relatief veel informatie beschikbaar en beide zijn ecologisch relevant. Ze hebben gevolgen voor aquatische organismen,” vertelt Rik Oldenkamp. Over dit onderzoek publiceerde Oldenkamp onlangs het artikel Aquatic risks from human pharmaceuticals, in het tijdschrift Environmental Research Letters.
Fijnmazige modellen
De onderzoekers ontwikkelden een model om wereldwijd te kunnen voorspellen hoe hoog de concentratie van de medicijnresten in het water is. Voor Europa en Nederland zijn er al fijnmazige modellen beschikbaar. Dat geldt niet voor gebieden waarover minder data beschikbaar zijn, met name ontwikkelingslanden en zich ontwikkelende landen.
“Door socio-economische en demografische ontwikkelingen te vergelijken, konden we inschatten hoe hoog het medicijngebruik in een bepaalde regio zal zijn. Dat hebben we vervolgens afgezet tegen informatie over hydrologische omstandigheden. Uiteraard is zo’n werkwijze niet zonder onzekerheden, maar het levert een betrouwbare schatting op.”
De milieurisico’s van carbamazepine en ciprofloxacine bleken in 2015 10 tot 20 keer hoger te liggen dan in 1995. “Met historische informatie over de afgelopen 20 jaar hebben we, met terugwerkende kracht, de ontwikkeling over de afgelopen 20 jaar berekend. Deze berekening bevestigd een trend die we al vermoeden: het ligt natuurlijk in de lijn der verwachting dat het medicijngebruik stijgt in landen die zich economisch aan het ontwikkelen zijn. Tegelijkertijd ligt het milieurisico nu hoger dan algemeen werd aangenomen.”
Toxisch niveau
Vooral het toegenomen gebruik van ciprofloxacine verhoogt de risico’s wereldwijd. De concentraties van dit antibioticum hebben volgens Oldenkamp een toxisch niveau bereikt. “Daarmee hebben ze schadelijke effecten op bacteriën in het water, die vervolgens weer een belangrijke rol spelen in verschillende voedselkringlopen. Ook kunnen antibiotica een negatieve invloed hebben op de effectiviteit van de bacteriën die in waterzuiveringen wordt gebruikt.”.
Het onderzoek laat volgens Oldenkamp zien dat er veel behoefte is aan nieuwe meetgegevens. “Ons model laat een zorgwekkende trend zien. Pas als we op lokaal niveau echt gaan meten, weten we hoe groot de risico’s precies zijn en welke maatregelen er vervolgens genomen moeten worden.”
MEER INFORMATIE
Aquatic risks from human pharmaceuticals – modelling temporal trends of carbamazepine and ciprofloxacin at the global scale.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.