Maatschappelijke watercoalitie: er moet een tandje bij

In het regeerprogramma van het kabinet-Schoof ontbreken concrete maatregelen om schoon en voldoende water te realiseren, terwijl er juist een tandje bij moet worden gezet. Dat vindt een brede maatschappelijke watercoalitie waaraan onder meer Bouwend Nederland, Natuurmonumenten en Vewin meedoen. De coalitie heeft een Watermanifest met tien actiepunten als petitie aangeboden aan de Tweede Kamer.

Dat gebeurde gistermiddag (24 september), waarna het Watermanifest een paar uur later aan bod kwam in het Commissiedebat Water met minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat. In het manifest staan tien concrete acties voor hoe kabinet, bedrijven en maatschappelijke organisaties kunnen bijdragen aan de gezamenlijke wateropgave (zie kader onderaan).

Bij de aanbieding gaven Kamerleden van de vier coalitiepartijen en een groot deel van de oppositie acte de présence. De watercoalitie bracht de boodschap over dat gezond water een randvoorwaarde is voor welzijn en welvaart maar dat maatregelen uitblijven.

Al eerder oproep
Het Watermanifest is al in juli gepresenteerd. Toen werd een oproep gedaan aan minister Madlener om schoon, voldoende en betaalbaar water tot topprioriteit te maken in het regeerprogramma. Waarom nu dan nog aangeboden aan de Tweede Kamer?

           Tom KunzlerDat heeft een goede reden, zegt Tom Kunzler, senior medewerker public affairs landbouw en water bij Natuurmonumenten. Hoewel het kabinet-Schoof water van essentieel belang noemt in het regeerprogramma, worden hierin geen concrete maatregelen genoemd om schoon en voldoende water voor mens en natuur te realiseren. “Over waterkwaliteit is slechts een kleine paragraaf opgenomen. Ook zijn de budgetten echt substantieel verminderd in vergelijking met wat het vorige kabinet ervoor uittrok.”

Kunzler vervolgt: “Er wordt dus niet meer gedaan, terwijl wij en ook de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur in een recent rapport juist oproepen tot meer inzet. Daarom hebben we de Kamerleden gevraagd om de minister aan de tand te voelen waarom hij van schoon en voldoende water geen topprioriteit maakt.”

Dit blijkt volgens Kunzler ook uit de deze week gepubliceerde antwoorden van Madlener op Kamervragen van Ines Kostić (Partij voor de Dieren) naar aanleiding van het Watermanifest. “De minister meldt dat hij zich herkent in veel van onze actiepunten en er dit najaar verder naar gaat kijken. We pleiten voor meer snelheid en ambitie. Er is weliswaar een impulsprogramma voor de Kaderrichtlijn Water maar in onze visie is er meer nodig.”

Negentien organisaties aangesloten
De maatschappelijke watercoalitie bestaat uit een breed palet aan organisaties. Onlangs hebben zich diverse nieuwe partijen aangesloten waaronder vier gezondheidsfondsen.

Er doen nu 19 organisaties mee: AARDige Buren, Aedes, ANWB, Biohuis, Bouwend Nederland, Caring Farmers, Diabetes Fonds, KCAF Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek, KWF Kankerbestrijding, Leisurelands, Longfonds, Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, NEPROM, Maag Lever Darm Stichting, MVO Nederland, Techniek Nederland, Vereniging Eigen Huis en Vewin (vereniging van drinkwaterbedrijven). Zij vertegenwoordigen samen meer dan 8 miljoen Nederlanders en ruim 35.000 bedrijven.

 'Er is een impulsprogramma voor de Kaderrichtlijn Water maar in onze visie is er meer nodig'

Door de uitbreiding van de coalitie zijn in het manifest een aantal nieuwe accenten gezet. Dat was een bijkomende reden om het Watermanifest aan de Tweede Kamer aan te bieden, vertelt Kunzler. “De tien voorgestelde maatregelen zijn gebleven, maar er is in de tekst nu aandacht voor het belang van schoon water voor de gezondheid van mensen.”

Kunzler wijst erop dat bijvoorbeeld chemicaliën in water via voedsel of zwemmen in het lichaam kunnen terechtkomen. “Dat kan onder andere leiden tot maag-, lever- en darmklachten en tot hersenaandoeningen. Zo vermelden we de risico’s van PFAS voor mensen met een kwetsbare gezondheid. Schoon water is essentieel voor het voorkomen van allerlei problemen voor de volksgezondheid.”

Commissiedebat lakmoesproef
Het eerste waterdebat van de vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat met minister Madlener is te beschouwen als een lakmoesproef, zegt Kunzler. “Het ging veel over waterkwaliteit en in dat verband werd ons manifest een aantal keer genoemd. Het kabinet-Schoof lijkt bij dit thema heel erg de lijn van het vorige kabinet te willen voortzetten. Dat stelt gerust, maar er moet dus nog een tandje bovenop. Niet omdat het moet van Brussel, maar omdat schoon en voldoende water van levensbelang is voor ons allemaal.”

Hij noemt hoe Madlener sprak over vergunningen voor lozingen en het onttrekken van water. “De minister geeft aan geen vergunningen met een oneindige tijdsspanne meer te willen hebben en is voorstander van een periodieke herziening van vergunningen.”

Er zijn ook punten die Kunzler zorgen baren. Zo lijken de coalitiepartijen het principe ‘water en bodem sturend’ af te willen zwakken. “Een Kamerlid van NSC had het over ‘water en bodem belangrijk’. Ook vanuit BBB en de VVD kwamen soortgelijke geluiden.”

 'Wij hebben belang bij een overheid die leiding geeft en een duidelijke route neerzet'

Heldere koers nodig
De opstellers van het manifest zijn volgens Kunzler bereid om een stevige bijdrage te leveren. “Wij willen ons stinkende best doen om de waterkwaliteit te verbeteren.” Dit kan onder meer door water te bergen in en rondom natuur- en grondwaterbeschermingsgebieden, in retourbemaling in de bouw te investeren en klimaatbestendig te bouwen.

Het vraagt om een heldere koers vanuit de overheid. “Wij hebben belang bij een overheid die leiding geeft en een duidelijke route neerzet. Betrek ons daarbij, benut ons en zorg voor een helder kader voor de korte en lange termijn.”

TIEN ACTIEPUNTEN

De deelnemers aan de maatschappelijke watercoalitie stellen deze maatregelen voor:

1. Alle sectoren moeten bijdragen aan het verbeteren van de waterkwaliteit.
2. Voldoende kaders en middelen zijn essentieel voor succes.
3. Een heldere koers en sterke leiding zijn noodzakelijk.
4. Lozingsvergunningen moeten up-to-date en KRW-proof zijn.
5. Landbouw moet toekomstbestendig en waterbewust worden, zoals biologisch.
6. Meer grip op grondwateronttrekkingen is noodzakelijk.
7. Een duidelijke aanpak voor bouwprojecten om te voorkomen dat deze stilvallen door slechte waterkwaliteit.
8. Versnelde aanpak locaties met riooloverstort en verbeterde rioolzuivering voor nieuwe vervuilende en schadelijke stoffen zoals PFAS.
9. Funderingsschade door fluctuerende grondwaterstanden moet worden voorkomen.
10. Maatregelen voor schoner buitenwater voor voldoende en veilige recreatieve zwemlocaties.