Nu de initiatiefwet geborgde zetels definitief is geworden met plaatsing van de wet in het Staatsblad, staan de bedrijven met lege handen. Ze zijn hun geborgde zetels kwijt, maar in de komende vier jaar zullen ze ook niet via andere politieke partijen vertegenwoordigd zijn in de besturen van de waterschappen, stelt Lambert Zwiers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Waterschapsbestuurders voor Bedrijven (NVWB). “Het is een bizarre vertoning.”
Lambert Zwiers Het was een race tegen de klok, maar afgelopen vrijdag stond de Wet tot wijziging van de Waterschapswet dan toch in het Staatsblad. Net op tijd, want uiterlijk 19 december, vandaag, moeten volgens de kieswet politieke groeperingen geregistreerd zijn bij het centrale stembureau. Daarmee is de wet formeel in werking getreden en is ze ook van kracht voor de komende waterschapsverkiezing in maart volgend jaar. Dat betekent dat de categorieën Landbouw en Natuur elk twee geborgde zetels behouden in het algemeen bestuur en de bedrijven nul.
Plaatsing in het Staatsblad volgde daags nadat de NVWB in kort geding bij de Haagse rechtbank probeerde te voorkomen dat de initiatiefwet de komende waterschapsverkiezing al in werking zou treden. De rechter wees het verzoek af. De bestuurders die namens de bedrijven zitting hebben in de besturen van de waterschappen, zijn hun aangewezen plek definitief maar ook meteen kwijt bij de volgende verkiezing in maart. Het is een buitengewoon teleurstellende uitkomst, zegt Zwiers.
- Hoe nu verder?
Zwiers: “We hebben bij de voorzieningenrechter geprobeerd de wet later in te laten gaan, omdat we in onze ogen min of meer zijn afgesneden om onze politieke betrokkenheid bij de waterschappen overeind te houden. Daar is de rechter niet in mee gegaan. Ze zegt: als rechterlijke macht moeten we terughoudendheid betrachten ten opzichte van de politieke macht; de democratische organen Eerste en Tweede Kamer hebben de wet gefiatteerd en daar kan ik niet op ingrijpen.
Ik ben het daar niet mee eens, we zijn beroofd van ons recht op passief kiesrecht. Feit is dat alle politieke partijen hun lijsten klaar hebben en dat betekent dat onze bestuurders nu geen mogelijkheid meer hebben om zich daarvoor te kandideren.”
- De geborgde zetels zijn verdwenen, en de kandidaten kunnen zich niet melden voor andere lijsten, schetst u. Bedrijven mogen wel betalen, maar ze hebben de komende vier jaren geen stem meer in het kapittel.
“Zo is het.”
- Hoe is er binnen uw vereniging gereageerd?
“Men is uiterst teleurgesteld. Dit is een onverkwikkelijke gang van zaken. Het valt niet te begrijpen en is niet uit te leggen. En aan wat nu wet is geworden, heeft de Tweede Kamer geen woord vuil gemaakt. Er is uiteindelijk een wet aangenomen waar de Kamer níet over heeft gediscussieerd. Nul discussie, het is bizar.
En ook de Eerste Kamer heeft zijn verantwoordelijk niet genomen. Daar is net zoals in de Tweede Kamer is gebeurd, een politieke deal gesloten. En daar is de Eerste Kamer niet voor, die is er voor het bewaken van kwaliteit van wetgeving.
We hebben tegen de Eerste Kamer gezegd: het is toch te gek dat je een categorie zomaar het stemrecht afpakt en het recht op vertegenwoordiging ontneemt zonder enige aanleiding, maar daar is helemaal niet over gesproken in de Eerste Kamer.
Ik sprak een senator die zei: ik zie wat er gebeurt, maar ik moet een afweging maken tussen mijn loyaliteit aan mijn geestverwanten in de Tweede Kamer en mijn rol als senator. Toen heb ik gezegd: dan ga ik ervanuit dat u primair uw rol als Eerste Kamerlid laat prevaleren. Daarop zei hij: die afweging moet u mij laten. Hij stemde uiteindelijk voor die vermaledijde wet. Zijn politieke oordeelsvorming was belangrijker dan zijn oordeelsvorming over de kwaliteit van de wet. En nee, ik zeg u niet wie dat was.
Maar wat nu voorligt is door staatsrechtgeleerde Douwe Jan Elzinga getypeerd als broddelwerk. En terecht, het is ook broddelwerk. Het is heel bijzonder dat de Eerste Kamer dat onbesproken laat.”
- U heeft in een eerder stadium gezegd: als de geborgde zetels worden geschrapt betekent dat uiteindelijk het einde van de waterschappen.
“Dat meen ik nog steeds. Het huidige functionele bestuur is een belangrijke legitimatie van het bestaan van de waterschappen als vierde overheid en is een bewezen goede bestuursvorm, ook voor de toekomst. Het Overleggaan Fysieke Leefomgeving wijst daar ook op en zegt als je geborgde zetels afschaft dan ontstaat er op decentraal niveau een derde algemene democratie. De vraag is of dat zo verstandig is en daar moet je wel over praten, stelt het OFL.
Maar diverse politieke partijen hebben gezegd: we willen van die geborgde zetels af. We krijgen het helaas niet in één keer gedaan, maar we zijn nog niet klaar met ons werk, dit is een eerste stap.
Deze wet wordt gebracht als democratisering van de waterschappen, maar het is politisering van de waterschappen. Het is gebaseerd op de behoefte van politieke partijen om meer macht naar zichzelf toe te trekken. En wat is er democratisch aan als het recht op vertegenwoordiging wordt afgenomen zonder redenen?
Harry van der Molen (CDA, red) heeft in de Tweede Kamer gesproken over democratisch vandalisme. Dat vond ik wel een mooie betiteling, want dat is het.”
- Houdt de vereniging op te bestaan, nu de geborgde zetels voor de bedrijven verdwijnen?
“Nee. Volgend jaar in januari hebben we een ledenvergadering. Dan gaan we evalueren en bepalen: hoe nu verder?”
- Gaat de vereniging zich dan bezinnen op nieuwe juridische stappen?
“Als vereniging hebben we geen mogelijkheden om een andere route te bewandelen. Die gang naar de rechter is afgesloten. Het is nu aan VNO-NCW en MKB om de schade te herstellen. Die moeten zich daar op bezinnen.”
- U zit zelf in het waterschapsbestuur van Noorderzijlvest. Hoe ziet uw bestuurlijke toekomst eruit?
“Die houdt op in maart. Dan bestaat mijn plek niet meer. Dat is jammer, ik had het werk graag voortgezet. Er is veel te doen bij de waterschappen. In mijn eigen waterschap hebben we voortreffelijk kunnen functioneren. Er is ook veel waardering voor het werk dat we hebben gedaan. Maar de wet is onverbiddelijk.”
LEES OOK
H2O Actueel: VNO-NCW vreest einde waterschappen
H2O Actueel: Landbouw en natuur behouden geborgde zetels in waterschapsbesturen
H2O Actueel: Raad van State: schrappen geborgde zetels bedrijven leidt niet tot instabiliteit bestuur waterschap
H2O Redactioneel: Geborgde zetels: trage besluitvorming en compromiszucht
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.