De kwaliteit van sloten, vijvers en andere kleine wateren schiet meestal tekort, blijkt uit de resultaten van het burgeronderzoek Vang de Watermonsters. Meer dan de helft van deze wateren wordt als slecht beoordeeld en bijna een kwart als matig. Het beeld valt nog negatiever uit, wanneer nutriënten worden meegenomen.
Ruim 2.600 deelnemers gingen tussen half juni en begin augustus op pad met een meetkit om de kwaliteit van een watertje in hun buurt onder de loep te nemen. Zij maten onder meer het doorzicht, het nitraatgehalte en de aanwezigheid van waterdieren en -planten. Het resultaat: de waterkwaliteit van 57 procent van deze wateren is slecht (troebel, kroos), terwijl 23 procent matig scoort (tekenen van vervuiling). Slechts 20 procent van de gemeten wateren heeft een goede waterkwaliteit. Het water is hier helder en er zijn ondergedoken planten en waterleven te zien.
Veel meer deelnemers
Het is voor de tweede keer dat het burgeronderzoek Vang de Watermonsters is gehouden. Deze editie was aanzienlijk groter opgezet dan die van 2019: er deden ruim drie keer zoveel mensen mee en zij maten ook meer parameters voor waterkwaliteit. Het algemene beeld is echter hetzelfde gebleven, vertelt Rob van Tilburg, directeur programma’s bij Natuur & Milieu.
Rob van Tilburg
“Opnieuw blijkt dat een ruime meerderheid van de kleinere wateren niet voldoet aan de normen voor schoon oppervlaktewater. De urgentie om met elkaar de schouders eronder te zetten is nog even groot en misschien wel groter. Want de deadline van 2027 van de Kaderrichtlijn Water is alweer een jaar dichterbij gekomen.”
Waterwereld ditmaal van de partij
Natuur & Milieu is de initiatiefnemer van Vang de Watermonsters, met ondersteuning van de ASN Bank. Centraal in het burgeronderzoek staat de kwaliteit van kleine wateren. “Deze wateren hoeven volgens de KRW niet te worden bemeten, terwijl ze juist de haarvaten van ons watersysteem zijn. Zij hebben een cruciale betekenis voor biodiversiteit.”
'Dat waterpartijen nu meedoen, is het grootste winstpunt'
Dit jaar sloten ook diverse partijen uit de waterwereld zich aan bij het initiatief: de Unie van Waterschappen, zeven waterschappen (Amstel Gooi en Vecht, Brabantse Delta, Delfland, De Stichtse Rijnlanden, Rijn en IJssel, Rijnland en Schieland en de Krimpenerwaard) en de Nederlandse Waterschapsbank. Van Tilburg is er blij mee. “Dat deze partijen nu meedoen, is het grootste winstpunt van de tweede editie. Zij omarmen net als Natuur & Milieu het doel van schoon water. De zeven waterschappen hebben gepromoot dat mensen in hun werkgebied metingen deden. Ook is hun kennis over waterkwaliteit geïntegreerd in de meetmethode.”
Validatie door NIOO-KNAW
De metingen van de burgers zijn gevalideerd door onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Zij herhaalden op ruim honderd locaties metingen. Van Tilburg: “De bevindingen van de burgers en de wetenschappers blijken goed overeen te komen.”
De wetenschappers van NIOO-KNAW keken aanvullend naar nitraat en fosfaat. In 76 procent van de wateren constateerden zij een normoverschrijding voor nitraat of fosfaat of voor beide nutriënten. Wordt dit meegenomen in de beoordeling van de waterkwaliteit van deze wateren, dan wordt het beeld nog minder rooskleurig: 3 procent goed, 10 procent matig en 87 slecht.
Betrokkenheid van burgers vergroot
Er zijn bijna 15.000 gratis meetkits aangevraagd en dat leidde tot ongeveer 2.600 inzendingen. Het reactiepercentage van 18 procent is volgens Van Tilburg op zich goed voor een burgeronderzoek. “Maar we willen in 2021 mensen nog meer stimuleren om de meetkit te gebruiken. Zo worden zij eigenlijk ambassadeurs van waterkwaliteit voor hun regio. Daarmee ontstaat een 'community' van betrokken burgers bij water.”
'De burgeronderzoekers worden eigenlijk ambassadeurs van waterkwaliteit'
Van Tilburg merkt uit de reacties van de burgerwetenschappers dat zij meer betrokken zijn bij de wateren in hun eigen buurt en ook beter de rol van het waterschap begrijpen. “De kleine wateren zijn de kraamkamers voor watergebonden dieren en planten. Dat besef is gegroeid bij deelnemers.”
Nationaal onderzoek de ambitie
In november zijn er twee workshops voor de deelnemende waterschappen en andere partijen, waar de resultaten worden toegelicht. Hier komt tevens aan de orde hoe het burgeronderzoek verder kan worden gebracht. “Wij streven naar nog meer deelnemers in 2021”, zegt Van Tilburg. “Er komen misschien ook enkele parameters bij. Verder willen we een specifiek project voor de agrarische sector organiseren.”
De ambitie van Natuur & Milieu is om er een nationaal wateronderzoek van te maken. Van Tilburg heeft goede hoop dat het zover gaat komen. “De zeven waterschappen zijn erg enthousiast. Dit zal helpen om al volgend jaar meer waterschappen over de streep te trekken. Het burgeronderzoek draagt ook bij aan de aandacht van ministeries voor het probleem van waterkwaliteit. Hopelijk gaat het Rijk vanuit het perspectief van bronbeleid extra maatregelen nemen voor met name de kleine wateren.”
MEER INFORMATIE
Natuur & Milieu over de onderzoeksresultaten
Bericht van Unie van Waterschappen
Rapport van het onderzoek
Samenvatting van het rapport
H2O-bericht: start van Vang de Watermonsters
H2O-bericht: Rathenau Instituut over burgerwetenschap