Als klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en andere milieuveranderingen onverminderd doorgaan, krijgen eind deze eeuw miljarden mensen te maken met ernstige gezondheidsrisico’s door hitte, overstromingen, voedseltekorten, infectieziektes, migratie en conflicten. Dat stelt de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen in het onderzoek Planetary Health. Het genootschap bepleit meer wetenschappelijk onderzoek om ‘tot effectieve maatregelen te komen’, want het is essentieel dat trends worden gekeerd.
Het onderzoek naar het verband tussen deze milieuveranderingen en menselijke gezondheid (‘planetary health’) staat nog in de kinderschoenen, concludeert KNAW. De directe effecten van deze milieuveranderingen op de gezondheid zijn vaak wel duidelijk, maar de indirecte effecten zijn veel lastiger te onderzoeken, stelt ze. En dat terwijl er waarschijnlijk veel meer mensen door getroffen gaan worden.
De KNAW stelt dat universiteiten, onderzoeksinstituten en vooral universitaire medische centra in hun onderzoek meer plaats moeten inruimen voor dit nieuwe vakgebied. Ook in Nederland zou dat moeten, resulterend in een interinstitutioneel en interdisciplinair onderzoeksnetwerk rond planetary health.
Daarbij maakt de akademie de kanttekening dat de onderzoeksagenda voor planetary health ‘de capaciteit van de Nederlandse wetenschap ver te boven gaat’. “Internationale samenwerking zal dan ook essentieel zijn.” Ook moet er werk worden gemaakt van financiering, ook al ‘bieden bestaande programma’s in Nederland al mogelijkheden voor onderzoekssubsidies’.
Hittestress
Nu al hebben wereldwijde milieuveranderingen invloed op de volksgezondheid, stelt het onderzoek. “Er overlijden meer mensen aan hittestress; ernstige droogte veroorzaakt op grote schaal honger; en sommige infectieziekten verspreiden zich naar gebieden waar ze eerder niet voorkwamen – om maar een paar voorbeelden te noemen”, aldus het onderzoek.
De gezondheidseffecten zullen in de toekomst naar verwachting nog veel groter worden als de wereldwijde milieuveranderingen in het huidige tempo doorgaan, aldus de organisatie. “Hierbij kan het gaan om directe gezondheidseffecten, bijvoorbeeld als gevolg van hittestress of overstromingen, maar ook om indirecte effecten, bijvoorbeeld door lagere voedselopbrengsten, de verspreiding van infectieziekten, of migratie en conflicten.”
Niet alle landen zullen even zwaar worden getroffen. Landen in het mondiale Zuiden zijn kwetsbaar, rijke landen kunnen gezondheidseffecten ‘waarschijnlijk wel opvangen’, terwijl deze landen ‘grotendeels verantwoordelijk voor milieuveranderingen elders in de wereld en de gevolgen daarvan voor de gezondheid’.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.