Richt het heuvellandschap in het zuiden van Limburg op een meer natuurlijke manier in, om water beter vast te houden. Daarvoor pleit ARK Natuurontwikkeling naar aanleiding van de overstromingen van de Geul en de Gulp in juli.
Wat een maand geleden gebeurde, heeft volgens de natuurorganisatie duidelijk gemaakt dat er nieuwe maatregelen tegen wateroverlast nodig zijn. In de gebieden waar riviertjes als de Geul en de Gulp doorheen stromen moet meer ruimte voor water komen, zegt bioloog Hettie Meertens van ARK Natuurontwikkeling. “Wij pleiten voor een meer natuurlijke inrichting van de plateaus en hellingen in Zuid-Limburg en minder intensief landgebruik. Daardoor wordt water beter geborgen.”
Meer bossen en ruige graslanden
Hettie MeertensDe overvloedige regen die half juli viel, kwam vanaf de hoogtes snel in de dalen terecht. Op de heuvels liggen veel landbouwakkers die intensief worden gebruikt, vertelt Meertens. “Zij zijn het minst positief voor de waterhuishouding, omdat regendruppels met de modder mee naar beneden roetsjen. Dit zorgt in de dalen voor zowel hoogwaterpieken als modderstromen.” Daar komt bij dat graslanden die voor landbouw worden gebruikt her en der gedraineerd zijn. “Drainagepijpen en -kanaaltjes zorgen ook voor een snelle afwatering.”
De oplossing is om meer bossen en ruige graslanden met struwelen aan te leggen, aldus Meertens. “Een natuurlijke vegetatie van bomen en struiken zorgt voor een goede waterinfiltratie. Regenwater kan meteen de bodem intrekken en daarna langzaam het grondwater aanvullen. Hierdoor is de kans op vloedgolven in de beekdalen kleiner. In ieder geval zullen deze vloedgolven minder hoog zijn.”
Meerdere doelen gediend
Meertens wijst erop dat het natuurlijker inrichten van het landschap in het zuiden van Limburg niet alleen belangrijk is vanuit het oogpunt van bergen van water. “Hiermee bevorder je ook de biodiversiteit, creëer je nieuwe mogelijkheden voor recreatie en toerisme en doe je wat aan de stikstofproblematiek en de uitstoot van CO2. Je slaat dus meerdere vliegen in een klap. Het wordt zo een fijne opgave om aan te werken.”
In de beekdalen zijn volgens Meertens meer overstromingsvlakten nodig, in navolging van de aanpak bij het project Grensmaas. “Richt waar het kan natuurlijke overstromingsvlakten in en haal daarbij wat van de oever af. Hoogwater kan dan de breedte in. Zeker voor het Geuldal zijn overstromingsvlakten een interessante optie om te onderzoeken. Vanaf gemeente Valkenburg is de dalvlakte best breed.”
Waterbekkens weinig nut bij extreme regen
In de voorbije decennia zijn er in Zuid-Limburg zo’n vierhonderd waterbekkens aangelegd. Het gaat om kuilen waarlangs een dam ligt. Het is niet verstandig om vooral op deze regenwaterbuffers in te zetten, zegt Meertens. “De waterbekkens kunnen bij hevige regenbuien even helpen, als ze ten minste op een goede plek liggen want dat is ook niet altijd zo. Het probleem is dat zij in een extreme situatie zoals in juli overstromen. Dan komt in een keer veel water los. Tevens bestaat soms het gevaar dat een doorweekte dam doorbreekt.”
Overstromende waterbufferDe regenwaterbuffers vervullen ook slechts een halve functie. “Nadat de regen is opgehouden, worden ze snel geleegd om klaar te zijn voor een volgende bui. Het water wordt dus niet opgevangen in de bodem. In droge tijden sta je dan met lege handen.”
Aankoop of ruil van grond
De natuurlijke aanpak vraagt van overheden, terreineigenaren en agrariërs dat zij op hun eigen grondgebied de kansen voor het vasthouden van water benutten. Meertens: “Je moet vanuit de grondpositie werken. Kijk bijvoorbeeld als waterschap of provincie naar de aankoop of ruil van grond om clusters van gebieden te creëren waar water kan worden geborgen. Zorg voor een goed budget om grond te kopen van boeren die willen stoppen.”
Ook samenwerking met de ooster- en zuiderburen is belangrijk, zegt Meertens. Vooral met België omdat de Geul en de Gulp ontspringen in Wallonië. “Wij kunnen als Nederlanders niet zeggen wat Belgen moeten doen. We kunnen wel laten zien hoe we zelf anders met water omgaan en hen daarmee inspireren.”
Met geld van onder meer de Europese Unie en de provincie Limburg heeft ARK Natuurontwikkeling projecten in het grensgebied opgezet, samen met Vlaamse en Waalse natuurorganisaties. In het Drielandenpark is aan beide kanten van de grens ongeveer 160 hectare landbouwgrond aangekocht, vertelt Meertens. “Wij hebben het gebied natuurlijk en deels nat ingericht.” Er zijn meer dan 200.000 bomen en struiken aangeplant. Ook met maatregelen als het vernatten van bronweides door verwijdering van drainages en het graven van laagten is de waterinfiltratie verbeterd.
MEER INFORMATIE
Bericht van ARK Natuurontwikkeling
H2O Actueel: actieplan water in Limburg
H2O Actueel: beekdalbrede aanpak
H2O Actueel: vasthouden water door boeren
In het genoemde Stowa rapport wordt een onderscheid gemaakt naar:
Op basis van de nadere uitwerking kunnen technologen en beleidsmedewerkers van waterschappen een gefundeerde keuze maken voor een natuurlijk systeem, afhankelijk van de specifieke situatie op een RWZI en de gekozen opties:
A. Toepassing van een enkel systeem als ‘stand alone’ techniek als uitbreiding van de RWZI, voor upgrading van het effluent (afloop nabezinktank).
B. Als inpassing in een integraal natuurlijk systeem wat naast effluentbehandeling ook recht doet aan de omgeving en waarbij functies zoals het creëren van natuurlijk, levend water, effluentbuffering, recreatie en natuur gecombineerd worden.
De Waterharmonica's nemen de meeste ruimte in, zeker omdat voor een goede verwijdering van medicijnen laag tot zeer lage belaste Waterharmonica's nodig zijn (zie ook Stowa 2013-07). Dus een hydraulische belasting van zeker niet meer dan 0,05 m/dag. Ofwel een ruimte beslag van 2,5 tot 3,75 m2 per inwoner.
Het totale debiet aan gezuiverd afvalwater in Nederland is ca. 2.000.000 m3 per jaar (CBS, data 2020). Dit zou dan neerkomen op een totaal netto ruimte beslag van 4.000 ha in heel Nederland. Zeg 5.000 tot maximaal 10.000 ha. Dit lijkt veel, maar het is wel met gestapelde belangen en mogelijkheden. Stel 25 cm waterberging: 10.000.000 waterberging, stel dat een kwart van de Waterharmonica's als KRW-waardig wordt beschouwd (is best wel reëel): 500 tot 1.000 ha.... En dan nog recreatie, natuur, CO2-vastlegging, stikstofrechten? Vrienden maken, bufferzones rond de rwzi's. Een voorbeeld van een zoektocht, uitgevoerd door het Wetterskip Fryslân: http://www.waterharmonica.nl/reports/LW289-47_005-rapd02-waterharmonica.pdf. Op weg naar 2027?
Ruud Kampf
Rekel/water
Dus bij hoogheemraadschap Delfland kies je een partij. Vervolgens hebben een paar partijen meer zetels dan andere. Daarna wordt er een Bestuursakkoord getekend door alle partijen, waar ook de minder grote (verliezende) partijen zeggenschap in hebben? Er staat ook: "De gezamenlijk gekozen hoogheemraden vertegenwoordigen in het dagelijks bestuur alle fracties". Wat betekent het dan om een fractie te vertegenwoordigen in de praktijk?
In het geval van hoogheemraadschap Delfland is stemmen op een partij dus niet super zinvol, omdat daarna toch met alle andere partijen wordt samengewerkt om tot een Bestuursakkoord te komen. Grote partijen hebben dan niet meer te bepalen dan kleine partijen?