'Als we uit corona zijn, moeten we fors investeren in een klimaatrobuust Nederland'

Wat willen de waterschappen van het nieuwe kabinet? In de aanloop naar de verkiezingen lobbyt de Unie van Waterschappen voor waterbewuste en toekomstbestendige keuzes, bijvoorbeeld in de landbouw. “Onder water is het slecht aardappels verbouwen”, zegt bestuurder Dirk-Siert Schoonman. 

door Pauline van Kempen

Dirk-Siert SchoonmanSchoonman is behalve dijkgraaf bij Waterschap Drents Overijsselse Delta, ex-melkveehouder en voormalig LTO-bestuurder, ook lid van het dagelijks bestuur van de Unie van Waterschappen. Dat behartigt de belangen van de 21 Nederlandse waterschappen bij overheden en maatschappelijke organisaties.

Het veranderende klimaat – weersextremen, watertekorten, zeespiegelstijging - is daarin het overkoepelende thema. “We zien de klimaatverandering plaatsvinden, daar mogen we onze ogen niet voor sluiten”, zegt Schoonman. “We moeten er vandaag mee aan de slag.”

Zijn er politieke partijen die dat betwisten?
“Ik geloof dat ze allemaal wel zien dat het klimaat verandert. Het verschil zit hem in de bereidheid tot actie: in hoeverre vind je dat we nú iets moeten doen of dat we dat nog wel even voor ons uit kunnen schuiven? Maar als de zeespiegel straks meer dan 2 meter stijgt, dan hebben we echt een grote uitdaging. Kijk alleen al naar de enorme woningbouwopgave. Als we uit corona zijn, moeten we fors investeren in een klimaatrobuust Nederland. Eigenlijk kunnen we helemaal geen jaar missen.”

Wat betekent dat volgens de waterschappen voor de landbouw?
“Onder water is het slecht aardappels verbouwen, maar zonder water lukt het ook niet. We zijn behoorlijk succesvol ingericht op de afvoer van water, nu zullen we samen met de landbouw moeten nadenken over hoe grote oppervlakten een natuurlijke buffer kunnen vormen. De bodem moet robuuster worden, zodat die als een spons werkt. De regen die valt, kan dan makkelijker infiltreren en vastgehouden worden in plaats van afgevoerd te worden richting zee.”

Wat is daarvoor nodig?
“Meer organische stoffen en meer biodiversiteit, zodat de bodem niet alleen een bak zand is. En minder zware machines in het vroege voorjaar. Die drukken de bodem in elkaar, waardoor die te veel verdicht is. In een dichte bodem zakt het water niet weg en worden mineralen (meststoffen, red.) ook niet door het gewas opgenomen. Ze belanden dan in het oppervlaktewater en dat is slecht voor de waterkwaliteit. Ook daarom pleiten wij voor een transitie naar een kringloop die zoveel mogelijk sluitend is.”

En voor een verbod op kunstmest?
“Dat hoeft niet, kunstmest is wel een oplossing voor een luie bodem. Het is voor iedereen beter dat de kringloop zo goed mogelijk sluit, met zo min mogelijk emissie, maar corrigeren met kunstmest moet mogelijk blijven. Dat is natuurlijk een kostenpost, dus de uitdaging is om de kwaliteit van de mest hoog te houden. We vragen nu ook echt iets van de bodembeheerder, we kunnen het als waterbeheerder niet meer alleen. Maar droogte is ook een grote schadepost voor de agrarische sector. Als de bodem niet in staat is water en meststoffen op te nemen en vast te houden, is het dweilen met de kraan open.”

Wat verwacht u van het nieuwe kabinet?
“Nederland is een klein land, we zullen met elkaar moeten nadenken over de beste bestemming van een gebied bij het veranderende klimaat. En hoe we degenen die hier hun brood verdienen eventueel schadeloos stellen. Dat zijn algemene democratische keuzes. Je kunt het Groene Hart wel onder water zetten, dat levert een grote CO₂-winst op, maar je levert ook een heel gebied in. Is natte teelt dan misschien een betere keuze?”

“Voor de waterschappen was het adagium heel lang: peil volgt functie. Is dit nog houdbaar, of is het nu: bestemming volgt klimaat? Wij hebben de kennis en de kunde, maar zorg er als overheden wel voor dat wij aanpassingen kunnen doen. Het is belangrijk dat we met z’n allen beseffen dat we zo niet door kunnen gaan. Dat geldt trouwens net zo goed voor de consument. Het maakt echt uit wat je in de supermarkt koopt.”

Maar er gebeurt toch al een heleboel? Minister Carola Schouten wil een kringlooplandbouw, de sector doet mee aan het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) en veel boeren willen het zelf ook anders.
“Dat klopt, de afgelopen vier jaar is het onderwerp zeker op de agenda gezet. Dat heeft bijvoorbeeld ook geleid tot de beleidstafel droogte. Maar vooruitgang is een traag proces. Er is behoorlijk wat bagage van onze kant nodig voor het totaalbeeld. Ook in Den Haag wordt nogal eens te snel richting een conclusie geredeneerd. Het blijkt lastig om driedimensionaal naar water te kijken. Neerslag, oppervlaktewater en grondwater beïnvloeden elkaar, maar wel traag. Dus als het nu regent, kan de boel intussen toch verdrogen. Dat moet je continu voor het voetlicht brengen.” 

“Het DAW is vaak nog te veel op pilotniveau. Er moeten meer stimulansen komen voor extra inspanningen, zodat het echt voor iedere hectare opgepakt wordt. Ook investeren in innovaties is hard nodig. Nederland heeft altijd vooropgelopen en dat kan nog steeds. Heb je die afbeelding van de Mona Lisa in de sneeuw gezien? Die was gemaakt door een bedrijf dat spuitmachines voor de landbouw produceert. Als je zo precies gewasbeschermingsmiddelen kunt spuiten, heb je tientallen procenten minder nodig. Dat is ook winst voor het milieu.”