De challenge Klimaatpositief afvalwater zuiveren heeft twee winnaars opgeleverd: Etteke Wypkema en de projectgroep PHA2USE. Zij kwamen met creatieve ideeën om de broeikasemissies op rioolwaterzuiveringsinstallaties aanzienlijk te verminderen. PHA2USE denkt zelfs dat een reductie van 100 procent mogelijk is door PHA-rijke biomassa in plaats van biogas te produceren.
De challenge is de afgelopen anderhalve maand gehouden via het platform Winnovatie. Het was een initiatief van de Energie- & Grondstoffenfabriek (EFGF) en Dutch Biofinery Cluster (DBC). In dit cluster werken bedrijven samen, die zich inzetten voor een circulaire biobased industrie. De uitdaging was: kom met een innovatief idee om het transport en het zuiveren van afvalwater klimaatneutraal of het liefst klimaatpositief te krijgen.
Volgens de jury zijn Wypkema en PHA2USE daarin het best geslaagd. Zij ontvingen ieder een prijs van 1.000 euro plus een bedrag van 4.000 euro om het eigen idee verder uit te werken. De prijzen zijn afgelopen vrijdag uitgereikt tijdens het webinar Klimaatpositieve waterzuivering van de toekomst van de Energie- & Grondstoffenfabriek.
Vooral ideeën uit hoek van waterschappen
Er waren twaalf inzendingen die vooral uit de hoek van waterschappen kwamen. “Eerlijk gezegd hadden we gehoopt op meer”, vertelt Annelies Balkema, een van de trekkers van de challenge en voorzitter van de werkgroep Maaisel van de EFGF. “Er waren nauwelijks inzendingen uit andere sectoren en ook zijn er geen ideeën uit het buitenland gekomen, waar we wel naar streefden.”
Annelies Balkema
De organisatoren kunnen niet precies de vinger leggen op waaraan het ligt. “Een van de redenen voor het wat tegenvallende aantal kan zijn dat het een vrij ingewikkelde challenge was, vergeleken met andere challenges op Winnovatie. Maar in het algemeen zijn we erg tevreden over de challenge. Deze heeft ons netwerk vergroot en veel aandacht gegenereerd voor klimaatpositieve waterzuivering.”
Veel variatie bij inzendingen
Bij de inzendingen was er veel variatie wat betreft inhoud en uitwerking. De ideeën gaan onder meer over afvangen van CO2, procesoptimalisatie, productie van algen voor inzet in bouwmaterialen, zuivering met planten en duurzame energie, besparen van water en transitie naar een mix van centrale en decentrale oplossingen.
Balkema: “Sommige ideeën zijn al behoorlijk uitgewerkt met rapporten en filmpjes, bij andere gaat het nog om een eerste gedachte. Er was een heel goede jury die ook discussieerde over haalbaarheid. De winnaars scoorden vanwege de positieve impact op de klimaataanpak, maar ook vanwege de brongerichte aanpak. Hun ideeën gaan verder dan het optimaliseren van bestaande processen en zijn mooi uitgewerkt.”
De jury stond onder leiding van Dirk-Siert Schoonman (bestuurslid van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van Waterschap Drents Overijsselse Delta) en bestond verder nog uit een aantal professoren en experts: Jappe de Best, Cees Buisman, Merle de Kreuk, Arjen van Nieuwenhuijzen, Anouk van der Poll, Willem Sederel en Annita Westenbroek. Zij waren het al snel eens over de winnaars van de twee hoofdprijzen, maar kwamen er bij de creativiteitsprijs niet uit. De jury bewaart deze prijs nu voor de volgende challenge om dan de deelnemers te stimuleren met erg inspirerende en verrassende ideeën te komen.
Goede klimaatvoetafdruk door circulaire toepassing
PHA2USE is een samenwerkingsverband van vijf waterschappen (Brabantse Delta, De Dommel, Hollandse Delta, Scheldestromen en Wetterskip Fryslân), bedrijf Paques Biomaterials, kenniscentrum STOWA en afvalverwerkingsbedrijf HVC. Dit consortium richt zich op het produceren van bioplastic (biomassa dat rijk is aan polyhydroxyalkanoaat, PHA) in plaats van biogas.
Hierdoor worden emissies van koolstofdioxide, methaan en lachgas vermeden. PHA2USE heeft het over een vermindering met 65 procent van de uitstoot van broeikasgassen op een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Dit wordt 85 procent als de verminderde CO2-emissie van het product erbij wordt opgeteld. De reductie kan volgens PHA2USE mogelijk zelfs oplopen naar 100 procent als het product slim wordt toegepast, bijvoorbeeld als coating voor meststof.
Volgens het jury-oordeel is het mooi dat de productie van bioplastic naast de circulaire toepassing ook een goede klimaatvoetafdruk oplevert. Anders kijken naar innovaties levert zo een win-win op. De reductie van broeikasgasemissies, zeker die van 100 procent, moet wel met berekeningen worden onderbouwd. “De juryleden waren verrast door dit idee”, licht Balkema toe. “Het is leuk om te zien dat circulariteit misschien wel wordt aangedreven door klimaat. Dat laatste kan een motor zijn om een innovatie verder te helpen.”
Vermijden van methaanemissie vanuit influent
Etteke Wypkema, innovatiemanager bij waterschap Brabantse Delta, deed op persoonlijke titel mee. Haar idee is om met behulp van riothermie de methaanemissie vanuit het influent bij rwzi’s te vermijden. Ze stelt voor om bij rioolpersgemalen een koppeling te maken met geothermie en een warmtenet. Volgens de jury gaat het om een slim idee met een grote impact dat goed toepasbaar is in de industrie. Het past bij de goede warmwaternetten in Nederland en draagt bij aan de gewenste gasbesparing.
“Dit idee spreekt directeur Annita Westenbroek van DBC erg aan”, zegt Balkema. “De industrie focust sterk op het terugdringen van het gebruik van gas en daarbij is veel te halen met het concept van Wypkema dat zich richt op terugwinning van warmte. Zij wil dit uitwerken voor het persstation Bergen op Zoom van Brabantse Delta. Samen met Westenbroek gaan we het vervolgtraject vormgeven.”
Andere vorm voor challenges in 2022
De challenge maakt deel uit een reeks van vier van de EFGF, waarvan er in 2022 nog twee volgen: Nooit meer ziek (hoe kun je afvalwater gebruiken als preventief instrument in de gezondheidszorg?) en Garden of Eden (hoe kun je een afvalwaterzuiveringsinstallatie zo groen maken dat het een fijne plek voor mensen is om samen te komen?). Balkema: “We willen deze uitdagingen wel wat anders insteken om een groter aantal inzendingen te krijgen. De nadruk komt meer te liggen op het opbouwen van contacten buiten ons netwerk.”
De bedoeling is om samen met nieuwe partners de vorm van de volgende challenges te bepalen. “We denken bijvoorbeeld aan het opnemen van een challenge in lesprogramma’s van universiteiten en hogescholen. Maar ook het twee dagen bijeenbrengen van experts is een mogelijke vorm.”
MEER INFORMATIE
Bericht EFGF over prijswinnaars
Overzicht van inzendingen
Video webinar op 26 november
H2O Actueel: start van challenge
In december verschijnt een boekje over de challenge. Dat kan op de site van EFGF worden gedownload.
