Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) wil de vertrouwensbreuk met de inwoners van Uitdam lijmen. Een onafhankelijk bureau moet het herstel van vertrouwen in hoogheemraadschap en dijkversterking in goede banen leiden. Met de poging schrijft HHNK een nieuw hoofdstuk in het hoofdpijndossier Markermeerdijken.
Een grote meerderheid van het algemeen bestuur steunde vorige week in een online bestuursvergadering een motie om het vertrouwen in het hoogheemraadschap en de dijkversterking bij Uitdam te herstellen. De poging moet voor de zomer afgerond zijn.
De motie was een reactie op de inbreng van insprekers van de stichting De Kwade Zwaan, de dorpsraad Uitdam en burgers in de commissie waterveiligheid van het hoogheemraadschap een maand eerder. Zonder uitzondering kritiseerden de insprekers het participatieproces. Ze schetsten een beeld waarin een onwillig hoogheemraadschap zich niet aan toezeggingen hield en voorbijging aan de adviezen van deskundigen. Gevolg: burgers voelden zich niet serieus genomen met als resultaat ‘kapotgemaakt vertrouwen’ en partijen die (nog steeds) lijnrecht tegenover elkaar staan.
Meer dan een kering
Het geschil spitst zich toe op de versterking van de Markermeerdijk bij Uitdam. Een project dat al jarenlang op de agenda staat en uit en te na besproken en onderzocht is, met zelfs een advies van toenmalig deltacommissaris Wim Kuijken die pleitte voor een landschappelijke inpassing en een uitspraak van de Raad van State. De dijk is meer dan een kering voor de bewoners van Uitdam: ze noemen de dijk hun achtertuin, speelterrein en dorpsplein - hun huizen staan direct aan de teen van de kering. Binnen die context pleiten de inwoners voor een versterking die ‘past bij het unieke karakter van Uitdam’ en dat is een veilige dijk met een groene berm.
'Je mocht er niet bij zijn, er zijn geen verslagen, er werd besloten buiten iedereen om. Dan begrijp je niet waarom die beslissing genomen is. Dat heeft ons vertrouwen kapot gemaakt' - Manja Verhorst (De Kwade Zwaan)
Die is ook toegezegd, aldus de insprekers. Maar hij komt er niet. Het wordt een dijk met steenbekleding op de buitenberm met vergroening tussen de stenen. In het proces waarin is besloten dat de gewenste groene dijk niet kan, is het hoogheemraadschap de bewoners van Uitdam kwijtgeraakt. Die besluitvorming was niet transparant, is het verwijt. “Je mocht er niet bij zijn, er zijn geen verslagen, er werd besloten buiten iedereen om. Dan begrijp je niet waarom die beslissing genomen is. Dat heeft ons vertrouwen kapot gemaakt”, zei Manja Verhorst van stichting De Kwade Zwaan.
Ze zei ook: “Goede participatie is eerlijk, open en transparant. Vragen worden beantwoord, ingebrachte alternatieven serieus onderzocht en onderbouwd. En als belangen botsen dan hoort dat erbij, dat weet je. Maar de participatie van HHNK is een voorbeeld van hoe het niet moet. Als adviezen van deskundigen niet worden overgenomen, voel je je als burger uitgerookt.”
Kleiwig
Twistappel is de ‘kleiwig’, een glooiende kleilaag met een erosiebestendige grasmat. De bewoners van Uitdam willen de kleiwig als dijkbekleding, maar het hoogheemraadschap is na een consultatieronde met experts tot de conclusie gekomen dat de gewenste erosiebestendige grasmat niet kan. Deze biedt geen gegarandeerde veiligheid op de dijk met zandkern bij ‘zware en langdurige weersomstandigheden’ en het hoogheemraadschap wil dat risico niet nemen.
De steenbekleding met vergroening die er nu komt, geeft wel de geëiste veiligheid en vergt ook een extra investering, maar is de insprekers een gruwel: ‘een noodoplossing met hier en daar wat groen tussen stenen'. “Een plan met industriële uitstraling. 15,4 meter steen over de breedte van het hele dorp. Dit ontwerp doet geen recht aan de bijzondere landschappelijk kwaliteit van parel Uitdam”, schetste Sayone Daan uit Uitdam in de commissievergadering. Jeroen Koninkx van de Dorpsraad Uitdam zei het nog wat scherper: het is een ‘monsterlijk ontwerp’.
Geen vertraging
In hun reacties brengen de insprekers in dat deskundigen van Rijkswaterstaat en Deltares stellen dat de gewenste kleiwig wél kan en willen dat de variant toch wordt uitgevoerd. En dat kan ook, zeggen ze. Ook al zijn de voorbereidingen voor de dijkversterking bij het dorp al in volle gang. “Uitvoering hoeft geen vertraging op te lopen. De voorbereidende werkzaamheden kunnen ook voor kleibekleding. En de provincie heeft financiële steun geboden om extra kosten te dragen. Geef kleibekleding een kans”, zei Koninkx.
'Het is niet de bedoeling dat tal van discussies opnieuw worden gevoerd. De kleiwig is niet meer aan de orde' - Frank Frowijn (CDA)
Maar de betwiste kleiwig in de uitvoering zoals die eerder ter sprake kwam, komt niet weer op tafel in het herstelproces, zo werd duidelijk in de vergadering van het algemeen bestuur een maand later. “Het is niet de bedoeling dat tal van discussies opnieuw worden gevoerd. De kleiwig is niet meer aan de orde”, zei Frank Frowijn (CDA) nog maar eens voor de duidelijkheid toen hij de motie toelichtte waarin het CDA, de Algemene Waterschapspartij en Natuurterreinen aandringen op herstel van vertrouwen tussen HHNK en bewoners. In de motie roepen de partijen wél op actief in te zetten op het realiseren ‘van een groene beeldkwaliteit van de dijk die overeenkomt met de beelden die zijn getoond. Of beter’. Een extern bureau moet een en ander onderzoeken en voor de zomer rapporteren.
Dilemmagevoel
Peter VonkDe motie kreeg brede steun, ook al waren er twijfels. Peter Vonk (AWP) worstelde met een ‘dilemmagevoel’. Er is veel gedaan, overlegd en onderzocht en er is gekozen voor een alternatief dat 10 miljoen euro duurder is dan het voorkeursalternatief, zei hij. “Dan is het ook wel een keer klaar. Tegelijkertijd zijn er verwachtingen gewekt en moet je de burgers serieus nemen.” Het AWP-lid stelde vast dat HHNK is vastgelopen in het adagium ’zeg wat je doet en doe wat je zegt’.
Elly Koning (Boeren Burgers Waterbelang), die vreesde dat de bewoners inhuren van ‘weer een externe partij’ als een ‘wassen neus’ zullen ervaren, kwam tot soortgelijke conclusies. ”In het kader van sobere en doelmatige uitvoering, zoals het HWBP voorschrijft, is niet voldoende naar voren gebracht dat niet alle ideeën kunnen worden uitgevoerd. Die helderheid is nooit gecreëerd.”
'We vinden een motie een uiterst slecht en ongepast middel. De portefeuillehouder is duidelijk geweest in de richting van de bewoners en we blijven achter zijn gevoerde beleid staan' - Bernd Mintjes (Bedrijven)
Ongepast middel
Fractie Bedrijven stemde als enige tegen de motie. Bernd Mintjes legde uit waarom: “We vinden een motie een uiterst slecht en ongepast middel. De portefeuillehouder is duidelijk geweest in de richting van de bewoners en we blijven achter zijn gevoerde beleid staan.” Los daarvan, schept de motie verwachtingen die HHNK niet kan waarmaken, aldus Mintjes, die in de motie ook het afvallen van medewerkers van het Hoogheemraadschap zag.
De visie van Mintjes werd niet door anderen gedeeld. Voor de andere fracties woog zwaarder dat het hoogheemraadschap zijn naam als betrouwbare partner en overheid herstelt en dat er geleerd wordt van gemaakte fouten, zodat in navolgende projecten betere invulling gegeven kan worden aan de participatie.
De inwoners van Uitdam rekenen erop dat het nu ingezette traject tot herstel van vertrouwen, zal leiden tot de gewenste groene dijk. Komt die er niet, dan zal de versterkte dijk bij Uitdam tot in lengte van jaren symbool staan voor ‘falende burgerparticipatie en reputatieschade van HHNK’, zoals Joke van der Meer van de Stichting Zuyderzeedijk het omschreef in de commissievergadering.
EEN KRACHTTOER
De Markermeerdijken lopen van Hoorn tot en met Amsterdam en hebben een lengte van 47,8 kilometer waarvan in 2006 33 kilometer is afgekeurd. De dijk beschermt een gebied met circa 1,2 miljoen inwoners, met een economische waarde van € 25 miljard.
De versterking van de Markermeerdijken is voor HHNK een krachttoer. Bewoners maken veelvuldig bezwaar, deskundigen plaatsen vraagtekens bij beoogde versterkingstechnieken, de kosten lopen op en de uitvoering staat onder tijdsdruk. Het project valt nog onder HWBP-2, wat betekent dat alle kosten voor rekening van het Hoogwaterbeschermingsplan komen.
De meerdijken bij Uitdam zijn afgekeurd op hoogte, binnenwaartse stabiliteit, buitenwaartse stabiliteit en kwaliteit taludbekleding. De huidige dijk heeft een sterk groene uitstraling.
MEER INFORMATIE:
H2O actueel: Raad van State: versterking Markermeerdijken mag doorgaan
H2O actueel: Spanning over versterking Markermeerdijken loopt op