Maar 39,5 procent van de oppervlaktewateren in de Europese Unie heeft een goede ecologische toestand en 26,8 procent een goede chemische toestand. Nederland en België scoren hierbij nog slechter. Dit staat in een nieuw rapport van de Europese Commissie. Alle lidstaten worden aangespoord om hun ambitieniveau te verhogen en sneller actie te ondernemen.
Volgens het gisteren verschenen rapport wordt er vooruitgang geboekt bij de bescherming van wateren en de beheersing van overstromingsrisico’s. Er zijn echter ook nog aanzienlijke inspanningen nodig.
Dit geldt in het bijzonder voor het halen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water. Hierbij baseert de Europese Commissie zich vooral op cijfers uit 2021, die te vinden zijn in de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027. De ecologische status van de oppervlaktewaterlichamen is sinds 2015 ongeveer gelijk is gebleven. In circa 4 van de 10 wateren is deze toestand goed.
Bij de chemische toestand is sprake van een achteruitgang. Waar in 2015 33,5 procent van de oppervlaktewateren een goede score behalen, is dat in 2021 nog 26,8 procent (2021). Dit komt vooral door een wijdverspreide verontreiniging met kwik en andere giftige stoffen. Daarnaast nemen in het grootste deel van Europa de zorgen toe over waterschaarste en droogte.
Kennis en toezicht verbeterd
De Europese Commissie signaleert enkele positieve ontwikkelingen. De EU-lidstaten hebben over het algemeen de kennis van en het toezicht op oppervlakte- en grondwaterlichamen verbeterd en de uitgaven verhoogd. Ook passen zij de EU-wetgeving inzake water beter toe, al zijn er aanzienlijke regionale verschillen. Verder blijven de meeste grondwaterlichamen een goede kwantitatieve en chemische toestand bereiken.
De Commissie doet een aantal algemene aanbevelingen. Zo worden de lidstaten geadviseerd om naleving van de EU-waterwetgeving te verbeteren door de grenswaarden voor verontreiniging, met name nutriëntenverontreiniging door de landbouw, in acht te nemen en ervoor te zorgen dat de lozing van afvalwater naar behoren wordt aangepakt. Een andere aanbeveling is om aanvullende maatregelen uit te voeren bij de aanpak van hardnekkige milieuproblemen, zoals chemische verontreiniging.
Ecologische toestand onder de maat in Nederland
Ons land scoort slechter dan het Europees gemiddelde, blijkt uit het specifieke verslag over Nederland. Het percentage van de oppervlaktewateren met een goede ecologische toestand was in 2021 zelfs 0,0 procent (tegenover 0,3 procent in 2015). Belangrijke oorzaken zijn de bevolkingsdichtheid, landbouw en andere economische activiteiten en vervuiling uit het buitenland.
Wel wordt opgemerkt dat er minder oppervlaktewateren zijn die in een slechte ecologische toestand verkeren. Naar verwachting zal 5,2 procent van de wateren in 2027 in aanmerking komen voor het predicaat ‘goed’.
Er is ook veel chemische verontreiniging, onder meer veroorzaakt door pesticiden en stikstof uit de landbouw en lozingen door de industrie. Wat betreft een goede chemische toestand van de oppervlaktewateren wordt een forse daling geconstateerd: van 39,2 procent in 2015 naar slechts 9,4 procent in 2021. Volgens het verslag kan de achteruitgang grotendeels worden toegeschreven aan betere monitoring en meer kennis van verontreinigende stoffen en aan striktere normen.
De Europese Commissie roept Nederland op dringend problemen aan te pakken, om zo de hydromorfologie van wateren te verbeteren, de concentraties van nutriënten en chemicaliën in oppervlaktewater en (beperkter) het grondwater te verminderen en watertekorten tijdens droge perioden te voorkomen. Het vraagt om een verdere verhoging van het ambitieniveau, versnelde actie en extra maatregelen. Belangrijk is bijvoorbeeld een drastische vermindering van stikstof.
Geen goede chemische toestand in Belgische wateren
Ook de zuiderburen worden aangespoord meer te doen voor de verbetering van de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Volgens de rapportage over de situatie in België heeft een kwart van de oppervlaktewateren een goede ecologische toestand (27,4 procent). De meeste van deze wateren zijn in Wallonië (43 procent) te vinden, in Vlaanderen gaat het slechts om 0,5 procent.
Beroerd is het gesteld met de chemische status: die is slecht bij alle 560 oppervlaktewateren. Dat komt vooral door kwik, PFAS en metalen zoals lood en cadmium. Wat betreft de grondwatervoorraden vreest de Europese Commissie dat in 2027 bijna de helft onvoldoende groot zal zijn.
Een belangrijke belemmering voor het nemen van maatregelen is dat hiervoor in België onvoldoende financiering beschikbaar is. De Commissie raadt aan beter gebruik te maken van kostendekkendheid en het principe van de vervuiler betaalt. Dit geldt in relatie tot alle waterdiensten en -gebruikers.
LEES OOK
H2O Actueel: Brussel: Duitsland moet PFAS in afvalwater Rijn begrenzen
