Wat de gevolgen van de combinatie van zeespiegelstijging en aanpassingsstrategieën zijn voor de ecologie in kustgebieden, is wetenschappelijk gezien eigenlijk nog een witte vlek. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht en Deltares hebben een methode ontwikkeld die de verandering van leefgebieden kan visualiseren met een streepjescode.
De nieuwe methode is tijdens het onderzoek toegepast op het Waddengebied. Dat is ter illustratie gedaan, vertelt onderzoeker Anouk Timmerman van de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. “Onze methode is breed toepasbaar. Deze is gemakkelijk als een quickscan in te zetten voor kustgebieden in de hele wereld.”
Anouk Timmerman
Timmerman is hoofdauteur van de publicatie over het onderzoek die is verschenen in het vakblad Ocean & Coastal Management. Studies naar de stijging van de zeespiegel zijn volgens haar tot nu toe vooral gericht op de verandering van de morfologie. “Hierin wordt niet echt gekeken naar de effecten van de zeespiegelstijging op de ecologie en wat daarbij de invloed van adaptatiestrategieën is. Met onze methode kunnen deze gevolgen met vrij simpele data in beeld worden gebracht. De visualisatie is handig als communicatiemiddel richting beleidsmakers en andere niet-experts.”
Streepjescode met kleuren voor gebieden
De onderzoekers hebben zich laten inspireren door de ‘warming stripes’ van klimatoloog Ed Hawkins, waarmee de opwarming van de aarde door de jaren heen goed te volgen is. “Wij hebben echter niet in de tijd gekeken maar in de ruimte”, zegt Timmerman.
In de code wordt met verschillende kleuren gewerkt. Elke kleur geeft aan om wat voor soort gebied het gaat. Zo is een kwelder licht- of donkergroen, terwijl een intergetijdengebied geel of oranje kan zijn. “De kleuren spreken eigenlijk voor zich.”
Waterdiepte indicatie van verandering van leefgebied
De methode gaat uit van de waterdiepte. “De leefgebieden hangen hieraan vast”, licht Timmerman toe. “De veranderingen bij de waterdiepte geven een indicatie van de veranderingen in de verspreiding van de leefgebieden van flora en fauna. Op basis daarvan kan vervolgonderzoek worden gedaan. Onze methode geeft dus niet aan welke soorten dieren en planten verloren gaan.”
De waterdiepte wordt berekend aan de hand van twee parameters. “Het gaat om het waterniveau dat door de zeespiegelstijging steeds hoger wordt en de bodemdiepte, wat bathymetrie wordt genoemd. Gegevens over deze parameters zijn vrij gemakkelijk te verkrijgen. In eigen land hebben we bijvoorbeeld voor bathymetrie het Actueel Hoogtebestand Nederland.”
Waddenzee steeds ‘blauwer’ door zeespiegelstijging
Bij het in kaart brengen van de veranderingen in het Waddengebied zijn drie scenario’s van zeespiegelstijging voor zowel 2100 als 2200 gebruikt. Zonder aanpassingsmaatregelen gaat volgens Timmerman blauw steeds meer overheersen in de streepjescode van het Waddengebied. “Het geeft aan dat als gevolg van de zeespiegelstijging kwelders en intergetijdengebieden dreigen te verdwijnen.”
Deze ontwikkeling is het meest extreem te zien bij het hoge scenario RCP8.5 van het VN-klimaatpanel IPCC. “We wisten van te voren bij welke snelheid van de stijging van de zeespiegel de Waddenzee niet meer kan meegroeien. Ik verwachtte al dat bij RCP8.5 dit niveau zou worden overschrijden, maar het was wel schokkend om te constateren dat het Waddengebied dan helemaal onder water verdwijnt. Het wordt één blauwe balk als we niets doen.”
De bedoeling is om het onderzoek nu uit te breiden naar andere plekken, besluit Timmerman. “Het zou mooi zijn als wij een wereldkaart kunnen maken met een streepjescode voor verschillende kustgebieden.”
De gevolgen voor de ecologie van het Waddengebied zijn gevisualiseerd voor twee verschillende aanpassingsstrategieën. Hierbij is rekening gehouden met een gemiddelde zeespiegelstijging. Te zien is de huidige situatie en die in 2100 en 2200. Beeld: Ilse van den Broek.
MEER INFORMATIE
Publicatie in Ocean & Coastal Management