Wereldwijd woont een belangrijk deel van de bevolking in rivierdelta’s. Uit onderzoek van onder andere de Universiteit Utrecht (UU) blijkt dat slechts 17 procent daarvan is beschermd tegen overstromingen. Meer dan 100 miljoen mensen wonen in gebieden die niet bedijkt zijn.
Dat betekent dat zij acuut in gevaar zijn als rivieren overstromen of bij een stormvloed, zegt UU-onderzoeker Jaap Nienhuis. Hij is hoofdauteur van een wetenschappelijk artikel waarin het onderzoek worden beschreven.
Samen met enkele collega-wetenschappers bracht hij ruim 10.000 dijken in ruim 150 grote delta’s wereldwijd in kaart. Die zijn voor iedereen te vinden in een open database (openDELvE).
Jaap NienhuisHet betreft volgens Nienhuis de meest uitgebreide database op dit gebied tot nu toe. "Delta’s en hun dijken waren wereldwijd lastig in kaart te brengen, doordat de locaties en de kwaliteit van dijken op verschillende manieren vastgelegd worden. Veel historische dijken staan bijvoorbeeld alleen op papier. Dat maakte het berekenen van overstromingsrisico’s moeilijk."
Zeespiegelstijging
Daarbij komt dat veel nationale data niet publiekelijk beschikbaar zijn vanwege - vooral - veiligheidsoverwegingen. "Dijken zijn infrastructuur, en landen als China willen niet dat iedereen over die informatie beschikt."
Nienhuis en zijn team baseerden zich behalve op nationale databases daarom ook op satellietfoto’s. "Van circa 800 kleinere delta’s hebben we nog geen gegevens. Maar van die 150 delta’s zijn we relatief zeker en deze data kunnen we extrapoleren. Daarmee is dit de beste schatting die we tot nu toe hebben."
De gegevens kunnen volgens de geofysicus zowel door onderzoekers als door beleidsmakers gebruikt worden om het overstromingsgevaar beter te kunnen inschatten. "In bijvoorbeeld studies over zeespiegelstijging werd er altijd van uitgegaan dat niets bedijkt is. Heel Nederland kleurt dan blauw, dat klopt niet."
Natuurlijke delta
De conclusie is niet dat dijken altijd de beste oplossing zijn, benadrukt Nienhuis. "Ze kunnen ook een vals gevoel van veiligheid geven, wat juist zorgt voor een verhoogd risico op overstromingen, bijvoorbeeld tijdens de orkaan Katrina."
Op de lange termijn heeft een natuurlijke delta zelfs de voorkeur, meent hij. "Door het binnenstromende sediment stijgt het land dan mee met de zeespiegel. In Nederland is die natuurlijke dynamiek verdwenen, waardoor het land steeds dieper komt te liggen. Wij nestelen ons in."
In Bangladesh bijvoorbeeld zijn mensen gewend hun eigen oplossingen te zoeken: ze bouwen huizen op palen of verhuizen en gebruiken het overstroomde land om te vissen. "Maar het gaat natuurlijk ook heel vaak mis", erkent Nienhuis. "En voor de industrie is verhuizen niet zomaar mogelijk."