Een onderzoek van Deltares bevestigt wat de drinkwaterbedrijven al veronderstelden na de afgelopen droge zomers: lagere waterafvoeren in de Maas zullen door klimaatverandering vaker en langduriger voorkomen in het hele stroomgebied van de Maas. Door extreme droogtes neemt de kans op noodgedwongen innamestops toe. Maarten van der Ploeg, opdrachtgever en directeur van RIWA-Maas noemt de uitkomsten van de studie ‘zorgwekkend’.
Bij laag water is de rivier extra kwetsbaar voor incidenten of (industriële) lozingen, omdat verontreinigingen minder worden verdund en ook nauwelijks worden afgevoerd. Dit kan ertoe leiden dat drinkwaterbedrijven in de toekomst genoodzaakt zijn om vaker te stoppen met de inname van Maaswater. Als deze onderbrekingen langdurig zijn komt de drinkwatervoorziening van 7 miljoen mensen in gevaar, aldus Van der Ploeg.
Voor het onderzoek ontwikkelde Deltares het waterbalansmodel RIBASIM voor het Maasstroomgebied. Deltares analyseerde de historische afvoergegevens van de afgelopen 40 jaar van 4 belangrijke locaties langs de Maas in Frankrijk, België en Nederland. De veranderingen in de laagwaterafvoer in gematigde, gemiddelde en extreme klimaatscenario's voor de jaren 2050 en 2085 werden met het model gesimuleerd.
Het resultaat was duidelijk, aldus het instituut: in bijna alle onderzochte klimaatscenario's en voor alle beschouwde locaties voorspelde het model langere perioden van laagwaterafvoer in de zomerperioden.
Het model liet ook zien dat de zijrivieren die de Maas in Nederland voeden, zoals de Roer en de Niers, een belangrijke rol spelen in de waterbeschikbaarheid voor Nederland.
Het rapport van Deltares is voor RIWA-Maas, het samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven in Nederland en België die Maaswater innemen, aanleiding om alle partijen die gebruik maken van de Maas op te roepen om samen te werken en te zoeken naar de beste oplossingen om het water van de rivier op ‘een robuuste en duurzame manier te gebruiken en te beheren’.
Want lage debieten in de rivier zijn niet alleen kritisch voor de drinkwaterbedrijven, ook de scheepvaart, de landbouw en de industrie in het stroomgebied zullen er hinder van ondervinden, alsmede de kwetsbare en beschermde ecologische gebieden die van de Maas afhankelijk zijn.
De drinkwaterbedrijven kunnen, aldus het onderzoek, zelf het nodige doen en dat doen ze ook. Zo bouwde Evides het vorig jaar in gebruik genomen innamepompstation Bergsche Maas voor de voeding van de spaarbekkens in de Biesbosch. Dunea werkt aan ‘een multi-bronnen-aanpak’.
Maar er zijn ook gezamenlijke maatregelen met anderen nodig, zo maakt de studie duidelijk. RIBASIM is daartoe ‘een waardevol instrument’. Het model met de naam Maas002 bestrijkt het hele stroomgebied van de Maas, van de bron in Frankrijk tot het Haringvliet in Nederland en is gevalideerd aan de hand van gemeten afvoeren van meetstations langs de Maas.
“Met het model Maas002 is nu een planningsinstrument beschikbaar waarmee het gedrag van het stroomgebied van de Maas in verschillende scenario's kan worden gesimuleerd”, aldus de studie. “Naast de klimaatveranderingen kunnen ook economische ontwikkelingen, veranderingen in het landgebruik en ingrepen in de Maas en haar zijrivieren die de waterhuishouding beïnvloeden worden gesimuleerd.”
In de studie wordt de aanbeveling gedaan het model de komende jaren verder te ontwikkelen. Daardoor zal de betrouwbaarheid toenemen en uiteindelijk door integratie met nieuwe gegevens van de oeverstaten en scenario-analyse nieuwe inzichten opleveren en de kennis over het Maasbekken vergroten.
RIBASIM is een generiek modelpakket voor het simuleren van het gedrag van stroomgebieden onder verschillende hydrologische, sociaal-economische, landbouw-, klimaatveranderings- en waterkwaliteitsscenario's, aldus het onderzoek van Deltares. “In internationale context wordt het al veel gebruikt, in Indonesië, het Nijlstroomgebied, in Marokko, maar nog niet in Europa”, zei RIWA-directeur Maarten van der Ploeg vorig jaar in een interview tegen H2O.