De lage rivierafvoeren van de afgelopen maanden worden nu nog beschouwd als calamiteit, maar komen in de toekomst waarschijnlijk vaker voor. Onderzoekers van Deltares keken naar verschillende scenario’s voor de Rijn bij Lobith en waarschuwen dat we maar beter niet te lang kunnen wachten met adaptatiemaatregelen.
De afvoer van de Rijn bij Lobith schommelde van 16 tot 23 augustus rond de 700 m3/s. Dat is extreem laag en heeft consequenties voor de scheepvaart en de regionale watervoorziening, aldus de onderzoekers in hun verslag. Ze wilden weten of we dat in de toekomst als gevolg van klimaatverandering vaker kunnen verwachten en welke maatregelen we kunnen nemen.
Marjolein MensDaarvoor haalden ze een al eerder gepubliceerd rapport van stal, waarvan ze de uitkomsten vergeleken met de situatie in augustus. "Die was extreem, maar verder valt 2022 tot nu toe mee", verklaart Marjolein Mens, expert droogte en waterverdeling van Deltares. "Maar het jaar is nog niet voorbij, het kan nog extremer worden."
Calamiteit
Gemiddelde zomerafvoeren van de Rijn bij Lobith, die gevoed wordt door smelt- en regenwater, kunnen bij sterke klimaatverandering afnemen naar 1000 m3/s, aldus de onderzoekers. Zo’n afvoer wordt nu gezien als calamiteit, waarbij de Landelijke Commissie Waterverdeling in actie komt. "Maar bij hoge opwarming wordt dit de gemiddelde situatie. Als ook de gletsjers in de toekomst verdwijnen, dan nemen de gemiddelde zomerafvoeren nog verder af."
Extreme afvoeren nemen ook toe. De duur van lage Rijnafvoeren (drempelwaarde van 1020 m3/s) verdubbelt in het meest extreme scenario en neemt iets af in het gematigde scenario. De duur van extreem lage afvoeren (700/m3) kan volgens Mens zelfs vervijfvoudigen. In de afgelopen 120 jaar is het slechts drie keer eerder voorgekomen dat de afvoer langer dan een week zo laag was: in 1921, 1947 en 1949.
Voor Nederland zijn de rivieren een belangrijke bron van zoetwater, aldus de onderzoekers. Met een verwijzing naar het IPCC-rapport schetsen ze de gevolgen van droogte voor onder andere de landbouw, de natuur en de drinkwatervoorziening.
Internationale samenwerking
Enerzijds is de boodschap dat het noodzakelijk is om tijdig actie te ondernemen, zegt Mens. "Maatregelen zijn nodig om watergebruik te reduceren en meer water vast te houden, in Nederland en het stroomgebied van de Rijn en de Maas. Adaptatiemaatregelen kunnen veel impact hebben op gebruikers en er is tijd nodig om ze te realiseren. Daarom moeten we nu beginnen."
Anderzijds willen de onderzoekers benadrukken dat internationale samenwerking nodig is. "Ook in het stroomgebied zien we de watervraag toenemen, waardoor rivierafvoeren verder kunnen afnemen. Internationale samenwerking in de stroomgebieden is daarom essentieel, om een gezamenlijk beeld te krijgen van de ontwikkelingen en samen aan oplossingen te werken."