Bij de versterkte dijk langs de Lek tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer zijn er geen aanwijzingen voor een acuut waterveiligheidsrisico. Dat stelt Deltares in een in opdracht van Waterschap Rivierenland opgesteld advies. Stefan van Baars zegt in een reactie dat de Lekdijk niet als veilig moet worden bestempeld.
Kennisinstituut Deltares heeft een spoedonderzoek uitgevoerd naar aanleiding van het rapport De Lekdijk is lekgestoken! van Stefan van Baars uit april. De oud-hoogleraar grondmechanica en funderingstechniek aan de Universiteit van Luxemburg is uiterst kritisch over de manier waarop Waterschap Rivierenland de Lekdijk tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer in de periode 2013-2018 heeft versterkt. Daarbij is toen een nieuwe methode voor dijkversterking toegepast.
Van Baars vindt dat er verkeerde technieken zijn gebruikt, zoals diepwanden en boorlopen. Dat heeft volgens hem niet alleen gezorgd voor aanzienlijke schade aan woningen van omwonenden, maar de dijk is zelfs niet veilig meer bij hoogwater. Waterschap Rivierenland vroeg daarom Deltares om een onafhankelijk onderzoek naar de veiligheid van de Lekdijk en de ontwerpaspecten van de dijkversterking. Vrijdag zijn de eerste resultaten gepubliceerd.
‘Huidige veiligheid voldoende verzekerd’
Deltares gaat in het rapport vooral in op de vraag of er sprake is van een acuut waterveiligheidsrisico op het tien kilometer lange traject. Het kennisinstituut concludeert van niet. “De huidige waterveiligheid is voldoende verzekerd uitgaande van de huidige omstandigheden (zonder inachtneming van een 100 jaar maaivelddaling en zeespiegelstijging) en uitgaande van een buitenwaterstand van NAP +3,30 meter (MHW 2021 behorende bij de destijds geldende normering met een overschrijdingsfrequentie van 1:2000 per jaar) en bij verhoogde grondwaterstand als gevolg van een veronderstelde lekkage door kieren.”
Onder deze omstandigheden heeft Deltares buigende momenten en ankerkrachten gevonden die kleiner zijn dan waarop de constructie is ontworpen. “Dit betekent dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn dat het ontwerp tekort schiet als er sprake is van lekkage.” Ook nieuwe inzichten over waterspanningen en realisatie van de constructieve elementen veranderen het oordeel niet, aldus Deltares. De dijk voldoet (ruim) aan de bij aanvang van de dijkversterking geldende normen voor waterveiligheid.
Deltares signaleert wel een eventueel probleem: mogelijke lekkage langs de boorpalen in de dijk kan een negatieve invloed hebben op de constructie. Deze invloed beperkt zich tot een kortere levensduur dan de honderd jaar waarvan bij het ontwerp is uitgegaan. Deltares raadt monitoring aan, om veiligheidstekorten die op termijn zouden kunnen optreden door lekkage via kieren tijdig te kunnen constateren.
‘Opgelucht dat Lekdijk veilig is’
“Wij zijn opgelucht dat het onderzoek van Deltares uitwijst dat de Lekdijk veilig is”, zegt dijkgraaf Co Verdaas op de eigen site van Waterschap Rivierenland. 
Co Verdaas (f: Fred Ernst)“Tegelijkertijd realiseren wij dat een aantal zaken nader moet worden uitgezocht en dat een aantal bewoners met schade nog steeds zorgen heeft over hun woning. Daarom gaat Deltares nu aan de slag met een vervolgonderzoek. Ook laten wij onderzoeken hoe het proces van schademeldingen is verlopen.”
In het vervolgonderzoek zullen de ontwerpaspecten centraal staan die Van Baars in zijn rapport noemt. De resultaten worden in het najaar verwacht. Een externe commissie onder leiding van voormalig topambtenaar Hans van der Vlist buigt zich over de kwestie van de schademeldingen.
De commissie presenteert waarschijnlijk aan het eind van het jaar haar conclusies. Verdaas hierover: “Wij begrijpen dat bewoners willen dat dit proces sneller verloopt. Zorgvuldigheid staat echter voorop. Wij vragen dan ook om begrip en geduld. In de tussentijd gaan wij in gesprek met de bewoners zodat zij hun zorgen kunnen uiten.”
REACTIE STEFAN VAN BAARS
Prof. dr. ir. Stefan van Baars heeft aan H2O deze reactie gegeven op het rapport van Deltares.
Stefan van Baars
Een dijk is veilig als een onafhankelijk onderzoek bewijst dat de dijk de maatgevende waterstand altijd kan keren. In alle andere gevallen moet een dijk als onveilig worden gezien. Bij de Lekdijk spelen echter de volgende drie punten.
Ten eerste hebben de bewoners bij hun geschil met het waterschap, volgens het verdrag van Aarhus, recht op een onafhankelijk onderzoek. Tijdens de ontwerpfase van de dijkversterking heeft het waterschap aan Deltares gevraagd om samen met partijen van de bouwcombinatie voorschriften op te stellen voor de boorpaalwanden en om het waterschap van advies te voorzien. Nu heeft het waterschap opnieuw Deltares gevraagd om dit ontwerp te toetsen. Deze toetsing is dus niet onafhankelijk.
Ten tweede is bij de Lekdijk belangrijke gebiedsinformatie naar voren gekomen:
- Er zitten scheuren in de dijk en deze nemen volgens de bewoners nog steeds toe.
- Vele huizen net achter de dijk zijn weggeschoven en hebben scheuren gekregen die nog steeds toenemen.
- Op de locatie van de boorpalen en de verankeringen is lekkage geconstateerd, zowel volgens de foto’s van de bewoners als volgens het rapport van Deltares (pagina’s 71, 73 en 120).
- Er is een ernstige vernatting van het gebied achter de dijk opgetreden.
- Al deze problemen zijn ontstaan sinds de werkzaamheden aan de dijk.
- Satellietwaarnemingen (InSAR) tonen aan dat de dijk en de woningen daarachter ernstig zijn verschoven, dat dit proces niet is afgelopen en dat het proces begonnen is sinds de werkzaamheden.
- De bewoners hebben midden in de winter opborrelend water in de kwelsloot geconstateerd met een temperatuur van 13 graden.
Deze gebiedsinformatie bewijst een correlatie tussen de schade aan de huizen en de werkzaamheden. Zonder helderheid omtrent de oorzaak van deze zaken kan men niet met zekerheid stellen dat de dijk veilig is. In ieder geval is de dijk niet veilig voor de huizen die erachter staan, zoals is gebleken.
Ten derde wordt in de toetsing tegen opbarsten van het achterland ervan uitgegaan dat slechts de helft van de waterdruk in de Lek via de diepe zandlaag terecht komt onder het klei-/veenpakket van de polder. Uit metingen met peilbuizen blijkt voor kortdurende waterstanden in de Lek (normaal getij) dat deze halvering juist is. Maar voor langdurige waterstanden (hoogwaterafvoer in de Lek of stormvloed) kan die factor oplopen tot 80 procent of meer, en daar is in de toetsing geen rekening mee gehouden. Ook zijn er geen opbarstberekeningen gemaakt voor de tussenzandlaag en dat is uiterst verontrustend. Deze tussenzandlaag ligt ondieper en kan dus eerder opbarsten bij langdurig hoogwater.
Om deze redenen zou de Lekdijk niet als ‘veilig’ bestempeld moeten worden.
MEER INFORMATIE
Analyserapport van Deltares
Waterschap Rivierenland over de resultaten
H2O Actueel (april 2021): ‘lek geprikte’ Lekdijk
H2O-interview Stefan van Baars (juni 2021): ‘Er is iets fundamenteel mis in Nederland’
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.