In Zwitserse meren is de stof trifluoracetaat (TFA) aangetroffen. Drinkwaterbedrijven die water uit de meren winnen voor de drinkwaterproductie zijn niet in staat de stof, een zogeheten ‘forever-chemical’, te verwijderen. De vondst leidt echter niet tot verhoogde waakzaamheid bij de Nederlandse drinkwaterbedrijven.
De vervuiling is aangekaart door de Zwitserse milieuorganisatie ‘Ohne Gift’. Ze heeft watermonsters uit diverse meren in Zwitserland laten onderzoeken door het Duitse Technologie instituut voor Water DVGW in Karlsruhe. Deze analyse toonde aan dat in een aantal meren, maar ook in grondwater de stof voorkomt.
‘Ohne Gift’ zocht naar de bron van TFA die in het Zwitserse drinkwater is aangetroffen. De meren die zijn onderzocht worden door drinkwaterbedrijven gebruikt als bron voor de drinkwaterproductie. De TFA-concentraties in het meer van Zürich, het meer van Biel en het meer van Murten komen overeen met de concentraties in het drinkwater. Ook het grondwater dat het drinkwaterbedrijf van Birrwil gebruikt voor de drinkwaterproductie bevatte de stof.
Forever chemical
TFA geldt als een ‘forever-chemical’ en is dus niet afbreekbaar. De drinkwaterbedrijven zijn niet in staat om de stof tijdens de zuivering te verwijderen. TFA zelf is redelijk onschuldig, vertelt Gerard Stroomberg, directeur van RIWA-Rijn, de vereniging van Rivierwaterbedrijven die oppervlaktewater uit het stroomgebied van de Rijn gebruiken voor de productie van drinkwater. “RIVM heeft een richtwaarde van 350 microgram per liter afgegeven voor drinkwater en de hoogste concentratie die we de afgelopen jaren bij Lobith hebben gemeten is 3 microgram per liter. Daar zitten we dus ruim onder. Maar TFA kunnen we niet verwijderen en de stof heeft een antropogene bron. Daarom moeten we er voorzichtig mee zijn.”
Voor zover nu bekend kan TFA vrijkomen uit koelmiddelen die in airconditioning worden gebruikt, maar ook wordt de stof gevormd bij de afbraak van bestrijdingsmiddelen en geneesmiddelen. Stroomberg stelt dat het vrijkomen van TFA een indicatie kan zijn dat bij oxidatie van fluorhoudende bestrijdingsmiddelen of geneesmiddelen andere afbraakstoffen vrijkomen ‘die nu nog niet bekend, maar wel persistent zijn’. "Daar zou dan onderzoek naar gedaan moeten worden."
Geen gevaar
Er zijn geen studies bekend die wijzen op schadelijke gevolgen voor mens en milieu, bevestigt Stroomberg. “Maar ik zeg dat wel met een lichte aarzeling, in de literatuur zie je wel aanwijzingen dat het iets doet.” Maar vooralsnog houdt de RIWA-directeur zich vast aan de RIVM-richtwaarde, die met 350 microgram overigens veel minder streng is dan de norm die het Duitse federale milieuagentschap aanhoudt, te weten 60 microgram per liter.
Milieuorganisatie Ohne Gift schrijft de vervuiling van de Zwitserse meren toe aan pesticiden die in de landbouw worden gebruikt. De organisatie stelt daarbij de eis dat als de overheid de onderzoeksresultaten bevestigt, de vervuiling door de bestrijdingsmiddelen wordt gestopt, overeenkomstig het voorzorgsbeginsel.
Stroomberg houdt bij de constatering dat pesticiden de oorzaak zijn, een slag om de arm. Het is dan weliswaar een stof met een antropogene bron, maar er is ook een natuurlijk achtergrond van TFA, zegt de directeur. “Ik vind die conclusie persoonlijk iets te kort door de bocht. Je hebt ook een deel atmosferische depositie.”