Het vermogen van ecologische (en sociale) systemen om schokken op te vangen en zich aan te passen aan graduele veranderingen of juist acute crises, is afhankelijk van de watercyclus. Maar de complexiteit van deze cyclus wordt te vaak genegeerd of verkeerd begrepen. Dat zegt Lan Wang-Erlandsson, onderzoeker aan de Universiteit van Stockholm naar aanleiding van een recent verschenen artikel.
In januari publiceerden Malik Falkenmark, bekend van de Falkenmark Water Stress Index, Lan Wang-Erlandsson en Johan Rockström van de Universiteit van Stockholm het artikel Understanding of water resilience in the Anthropocene in het tijdschrift Journal of Hydrology X. De auteurs benadrukken, aan de hand van de resilience theory, het fundamentele belang van water voor de aarde en gaan in op de invloed die veranderingen in de watercycli hebben gehad op ecologische en sociale systemen.
Kantelpunt
Menselijk ingrijpen, bijvoorbeeld het oppompen van water, het bouwen van dammen en intensieve landbouw, heeft de sociaal-ecologische systemen volgens de onderzoekers al fundamenteel veranderd. “Bij veel van deze veranderingen, denk aan verwoestijning en de ontbossing die de regenwouden bedreigt, is het kantelpunt al bereikt,” zegt Lan Wang-Erlandsson.
Wang-Erlandsson is niet per se negatief over de veerkracht van de aarde om de gevolgen van klimaatverandering en ander menselijk ingrijpen te verwerken. “Dat hangt altijd af van de specifieke omstandigheden, maar er zijn natuurlijk positieve voorbeelden waarbij bijvoorbeeld het droogleggen van moerrassen of eutrofiëring in meren succesvol is teruggedraaid. Hysteresis effecten, waarbij de gevolgen achterblijven bij de oorzaken, maken het wel veel ingewikkelder. En in sommige gevallen is de verandering al niet meer te stoppen, denk aan het smelten van de ijskappen of het verlies van koraalriffen.
Veerkracht
De onderzoekers kozen voor de resilience theory, zo legt Wang-Erlandsson uit, omdat het een breder kader biedt om de onderliggende problematiek te begrijpen. In het ecologisch vakgebied verwijst het begrip veerkracht normaal gesproken naar het vermogen van een ecologisch systeem om verstoringen te verwerken.
Wang-Erlandsson en haar collega’s betrokken bij hun resilience theorie ook het vermogen van een systeem om te veranderen.“Het gaat er niet alleen om in kaart te brengen waar watersystemen zijn veranderd en welke gevolgen dat heeft, maar vooral ook om te begrijpen waarom dat is gebeurd en te bekijken hoe het ene sociaal-ecologische systeem zich verhoudt tot het andere.”
In het artikel wordt aangedrongen op verder onderzoek om te begrijpen hoe menselijke factoren als bevolkingsgroei en klimaatverandering de veerkracht van watersystemen beïnvloeden en welke rol de watersystemen kunnen spelen om deze veranderingen op te vangen. Wang-Erlandsson: “De aarde gaat op ongekende wijze veranderen, ecologisch als sociaal. Het is urgenter dan ooit om te analyseren hoe waterveerkracht op lokale schaal zich verhoudt tot globale veranderingen en wat dat betekent voor het globale en lokale watermanagement.”
Vergeten, verkeerd begrepen of genegeerd
De fundamentele rol, die water speelt in het leven van mensen en in de natuur, wordt volgens Wang-Erlandsson steeds meer op waarde geschat. “Maar te vaak ligt de focus nog op de zichtbare wateren, terwijl er veel meer aandacht zou moeten zijn voor de interactie tussen het zichtbare en het onzichtbare water, verdamping en bodemvocht. In veel gevallen wordt de volledige watercyclus en de dynamiek daarvan vergeten, verkeerd begrepen of genegeerd. Terwijl watermanagement in 21e eeuw echt een integrale aanpak vraagt."
MEER INFORMATIE
Understanding of water resilience in the Anthropocene