Het vakartikel ‘Broedvogels en natuurvriendelijk onderhoud van watergangen’ is gekozen tot beste H2O-vakartikel van 2024. Het artikel over onderhoud van watergangen is ‘bijzonder interessant en zeer relevant met het oog op de biodiversiteit en eventuele discussie met stakeholders’, stelt de jury.
Henk Jan Ottens, een van de auteurs, nam donderdag de prijs in ontvangst op het hoofdkantoor van adviesbureau Tauw in Deventer, waar het Koninklijk Nederlands Waternetwerk haar voorjaarscongres hield.
Naast het winnende artikel waren uit de 53 artikelen 2 andere onderzoeken genomineerd voor de H2O-prijs: Een methodiek om het klimaat-adaptief vermogen van pleinen te kwantificeren (auteurs: Rick Heikoop, Elma Oosthoek, Henk Rodendal (Hogeschool Rotterdam) en Lieneke Neele (Waterpas Civiele Adviesbureau) en Nieuwe methodieken voor de verfijning van toxicologische risicobeoordeling van chemische stoffen in water (auteurs: Sanah Majid, Renske Hoondert, Astrid Reus (KWR), Corine Houtman (Het Waterlaboratorium, Vrije Universiteit Amsterdam), Merijn Schriks (Vitens).
Het winnende artikel van Paul Hendriks, Eelke Schoppers (Waterschap Hunze en Aa’s), Henk Jan Ottens en Popko Wiersma (Grauwe Kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels) is gebaseerd op een tweejarig onderzoek naar natuurvriendelijk maaien van watergangen van Waterschap Hunze en Aa’s. Er zijn daarbij vier ‘maaibeelden’ geanalyseerd. De meeste natuurvriendelijke maaibeelden bieden goede kansen voor vogels en kennen een beperkt verlies van nesten bij het maaien, schrijven de onderzoekers.
Reeks richtlijnen
De bevindingen zijn afgezet tegen de bestaande maaipraktijk, gebaseerd op de Gedragscode voor waterschappen. Die code behelst een reeks richtlijnen voor het onderhoud met het doel om zoveel mogelijk tevoorkomen dat er slachtoffers vallen onder beschermde planten en dieren, waaronder vogels.
Een van de richtlijnen is het zogenoemde ‘voorlopen’. Hierbij worden nesten van broedende vogels opgezocht en gemarkeerd, zodat er ruim omheen gemaaid kan worden. Een andere richtlijn is de ‘habitatbenadering’. Daarbij wordt tijdens het maaien zoveel mogelijk begroeiing gespaard.
De onderzoekers stellen dat natuurvriendelijk maaibeelden vele malen effectiever is dan het zogeheten voorlopen. In hun conclusie schrijven de onderzoekers: “De meest extensieve maaibeelden die Waterschap Hunze en Aa’s hanteert voor het maaien van watergangen bieden goede broedgelegenheid voor vogels in en rond watergangen, met relatief weinig nestverlies. De grootschalige toepassing vergroot tevens het aandeel geschikte habitat voor deze vogels. Dit vormt een veel effectievere bescherming dan het voorlopen.”
Zeer relevant
Juryvoorzitter Idsart Dijkstra omschreef het winnende artikel als ‘bijzonder interessant en zeer relevant’, ‘goed opgeschreven’ en dat ‘her en der ook de diepgang heeft’. “De uitkomst van het onderzoek is verrassend en duidelijk anders dan de geldende Gedragscode voor waterschappen.”
De auteurs geven met deze natuurvriendelijk maaibeelden een duidelijk advies die landelijk toepasbaar is, stelde Dijkstra, die vervolgens wilde weten hoe waterschappen en andere partijen in de praktijk tegen de nieuwe inzichten aankijken.
Ottens, ornitholoog en werkzaam bij het Kenniscentrum Akkervogels in het Drentse Zuidlaren, lichtte toe: “De verplichting om te gaan voorlopen heeft als consequentie dat je die watergangen moet aflopen. Hunze en A’s heeft zo'n 2.500 kilometer aan watergangen, die moet je heen maar ook teruglopen. Is het dan niet simpeler om te kijken: hoe is het beheer en wat is de consequenties daarvan voor de vogels. En de broedbiologie van de vogels hebben wij vrij goed in beeld. Die kunnen we precies langs de meetlat van het beheer leggen. En wat bleek: watergangen bieden in tegenstelling tot landbouwgronden best wel veel ruimte aan vogels.”
“Daarom doen de waterschappen er beter aan om natuurvriendelijk te gaan beheren, in plaats van dat ze zich gedwongen voelen om vooruit te lopen om dat ene nest dat er zit, te vinden en te markeren. Daarbij kan ik u verzekeren dat je dat nest toch voorbij loopt, zonder dat je ‘m ziet. Dat lost het probleem dus niet op. Het is daarom vooral ons idee om het natuurvriendelijk beheer uit te venten over heel Nederland, omdat dat ons veel meer gaat brengen, dan de illusie dat je nesten gaat vinden met voorlopen.”
