Het Brabantse project ‘Watermolenlandschappen voor klimaatadaptatie’ kan los dankzij een subsidie uit de Erfgoed Deal van het Rijk. Drie historische molens en omliggende gebieden in het beekdal van de Dommel gaan verdroging tegen en voeren water af bij piekoverlast.
Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap noemt het project ‘een schoolvoorbeeld’ van het gedachtegoed van de Erfgoed Deal. Die is bedoeld om erfgoed een plek te geven binnen grote maatschappelijke opgaven zoals de klimaatverandering, de energietransitie en stedelijke groei of krimp.
"Door oude cultuurlandschappen weer te activeren (als het ware ‘wakker te kussen’) wordt de klimaatopgave gekoppeld aan herstel en behoud van deze bijzondere cultuurhistorische ensembles die watermolenlandschappen zijn: de watermolen en het omringende landschap", aldus de stuurgroep Erfgoed Deal.
De Brabantse Watermolenlandschappen is een gezamenlijk initiatief van Molenstichting Noord-Brabant, de Provincie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel en Nationaal Landschap Het Groene Woud. Zij investeren samen 2,5 miljoen euro, de Erfgoed Deal draagt daar nu 610.000 euro aan bij.
Nat land
Rond drie historische watermolens in Spoordonk (gemeente Oirschot), Opwetten (gemeenten Nuenen en Eindhoven) en Venbergen (gemeente Valkenswaard en Natuurgrenspark Groote Heide) worden mogelijkheden voor waterconservering en -berging gerealiseerd.
"Watermolens zijn typerend voor de hoge zandgronden", vertelt Hein Elemans van Waterschap De Dommel. "In de middeleeuwen waren het de energiecentrales van nu. Brabant was ook een zeer nat land. Zo’n watermolen benutte het hoogteverschil."
Minder wenselijk was dat de private eigenaren ook grote watervoorraden aanhielden om hun molen draaiende te houden. "In de negentiende eeuw werden de Brabantse waterschappen dan ook opgericht om die molens op te heffen", aldus Elemans.
Waterbassins
Van de circa zeventig watermolens die de provincie ooit telde zijn er nog tien over. Zij vormen volgens Elemans nog het enige cultuurhistorische element in het landschap. Door dit erfgoed weer een plekje te geven en het oude watermolenlandschap - met zijn dijkjes, stuwtjes en waterbassins bij de molen - te herstellen, willen de partijen tegelijk de gevolgen van klimaatverandering tegengaan.
"In natte perioden ontstaat extra ruimte voor waterberging en in droge perioden kunnen we het water door flexibele peilverhoging langer vasthouden", verklaart Elemans.
De stuurgroep Erfgoed Deal prijst de voortrekkersrol die het waterschap hierbij op zich neemt. Het project heeft daarom ook een voorbeeldwerking voor andere waterschappen die stroomgebieden met watermolens beheren, meent zij.
Andere projecten
Andere watergerelateerde projecten die in deze ronde zijn gehonoreerd, zijn het Utrechtse ‘Klimaatbestendige kastelen, buitenplaatsen en landgoederen’, waarbij het waterbeheer in verschillende landgoedzones wordt verbeterd, en ‘Kusten van het IJsselmeer’, waarbij het gesprek over de ruimtelijke kwaliteit rond het IJsselmeer wordt gevoerd.
MEER INFORMATIE
Nieuwsbericht Erfgoed Deal
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.