Het beleid van overheden en internationale beleidsinstituties bevordert een onrechtvaardige verdeling van water op veel plaatsen in de wereld. Dat stelt de Wageningse hoogleraar Rutgerd Boelens in zijn inaugurele rede.
Boelens sprak op 8 juni zijn inaugurele rede uit als persoonlijk hoogleraar Water governance and social justice aan Wageningen University&Research. Lokale expertise, gebruiken en belangen van gemeenschappen die water beheren, worden vaak niet serieus genomen door beleidsmakers, signaleert Boelens. Op veel plaatsen in de wereld zijn er lokale watersystemen waarbij boerenorganisaties of drinkwatercollectieven de watervoorziening in hun gebied beheren. Belangrijke uitdagingen daarbij zijn dat iedereen van water wordt voorzien en dat geschillen intern worden opgelost. Vaak gaat dat goed totdat van bovenaf de waterproblematiek wordt ‘opgelost’, aldus Boelens. Overheden of internationale organisaties confronteren de plaatselijke bevolking daarbij met ‘moderne’ en ‘efficiënte’ systemen, die echter het lokale evenwicht verstoren. Het gevolg is dat belangengroepen uit landbouw, industrie of steden veel macht krijgen, ten koste van de lokale bevolking.
Overheden en beleidsinstituties kijken vanuit een economisch perspectief naar water(verdeling), waardoor de nadruk op technologie en markt komt te liggen. Daardoor ontstaat er vaak machtsongelijkheid, corruptie en een ongelijke verdeling van water. Veel water vloeit naar ‘relaties’ en grote productiebedrijven. Lokale boeren en boerinnen moeten het stellen met ‘wat over is’, aldus Boelens. “Waterbeleid is vaak gericht op een utopische, radicale verandering van de bestaande waterbeheerculturen. Zonder deze lokale beheersvormen te kennen krijgen ze het stempel van ‘achterlijk’ en ‘verspillend’. De hydro-politieke droomsystemen van overheden en expertinstituties resulteren vaak in nachtmerries voor diegenen die dit uniforme en eenzijdige beleid moeten ondergaan.”
Boelens pleit voor meer onderzoek naar lokale waterbeheersvormen en ‘transdisciplinaire’ vormen van waterbeheer, waarbij lokale waterbeheerders samenwerken met overheden en grote partijen. “Daarmee wordt niet alleen rekening gehouden met de plaatselijke belangen, maar krijgen beleidsmakers en regeringsfunctionarissen een beter begrip van de lokale waterproblematiek. En dat verschaft boeren en burgers in zowel de zuidelijke als westerse landen een nieuw perspectief.”
Rutgerd Boelens is naast persoonlijk hoogleraar in Wageningen ook buitengewoon hoogleraar Political Ecology of Water in Latin America aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast vervult hij gasthoogleraarschappen aan de Catholic University of Peru en aan de Central University in Ecuador.
Klik hier voor de complete inaugurele rede
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.