Baggeren bedreigt Nederlandse delta door verlies van sediment

De rivieren en havens rond Rotterdam verliezen door baggerwerk nu al meer sediment dan er binnenkomt en dat verlies neemt de komende eeuw verder toe, blijkt uit onderzoek van de Utrechtse promovenda Jana Cox. De gevolgen voor de Nederlandse delta zijn volgens haar groter dan die van de klimaatverandering.

De vaargeulen in de havens en rivieren die Rotterdam met de zee verbinden worden gebaggerd om te voorkomen dat grote schepen vastlopen. Dat moet steeds dieper, omdat de schepen steeds groter worden. Momenteel gaat daardoor 2 miljard kilo sediment per jaar verloren. "Dat is genoeg om de Kuip jaarlijks tot de nok toe te vullen", zegt Cox.

Samen met anderen onderzocht de geowetenschapper van de Universiteit Utrecht de invloed van klimaatverandering en menselijk handelen op het ‘sedimentbudget’ in de Rijn-Maasdelta. Daaruit blijkt dat het verlies van sediment de komende eeuw flink zal toenemen. In 2085 zou het om maar liefst 12 miljard kilo gaan.

Door de klimaatverandering (meer stormen en overstromingen) wordt de komende vijftig jaar 20 tot 30 procent wel meer slib dan nu in de delta aangevoerd, maar baggeren verwijdert jaarlijks een veel grotere hoeveelheid sediment, concludeert Cox. "Baggeren, niet klimaatverandering, bepaalt de toekomst van de Nederlandse delta", concludeert ze dan ook.

Sedimentbudget
Dit jaarlijkse verlies van sediment wordt een ‘negatief sedimentbudget’ genoemd: de hoeveelheid sediment die het deltagebied verlaat is groter dan de hoeveelheid die binnenkomt. De hoeveelheid sediment in de Nederlandse delta komt ‘in het rood’ te staan, net als bij een bankrekening. Dat betekent dat waardevol materiaal voor de oeverbescherming verloren gaat.

Daarnaast kan door het baggerwerk de infrastructuur, zoals ondergrondse kabels en waterkeringen, beschadigd raken. "En waardevolle zuidelijke natuurgebieden kunnen in de toekomst compleet verloren gaan", aldus Cox. "Bijvoorbeeld het Haringvliet, waar unieke vogels leven."

Het probleem is overigens niet exclusief Nederlands, benadrukt ze. Ook in andere grote delta’s in China, Vietnam, de Verenigde Staten en Australië met concurrerende havens in rivieroevers en lagere riviertakken moet veel gebaggerd worden. "En daardoor gaat uiteindelijk de belangrijkste bouwsteen verloren om deze delta's boven de stijgende zeespiegel te houden."

Oplossingen
Toch zijn er volgens de promovenda wel oplossingen om het negatieve sedimentbudget op te krikken en het sediment op een zinnige plaats in de delta neer te leggen tegen bodemdaling en toekomstige verdrinking.

In de Eems en de Westerschelde bijvoorbeeld wordt al geëxperimenteerd of sediment benut kan worden om oevers en dijken te versterken. De volgende stap in haar onderzoek is dan ook om te bekijken hoe zulke lokale en kleinschalige oplossingen kunnen worden opgeschaald voor delta’s wereldwijd.

"En een andere oplossing is om de haven voor wat betreft de grootste schepen naar de Tweede Maasvlakte verplaatsen en vandaar met kleinere schepen verder het land in te varen. Daar wordt gelukkig ook al over nagedacht."

MEER INFORMATIE
Artikel ‘Climate change and human influences on sediment fluxes and the sediment budget of an urban delta: the example of the lower Rhine–Meuse delta distributary network’
Filmpje met uitleg over het onderzoek