De waterschappen zijn de eerste partij die met het Rijk en de netbeheerders afspraken hebben gemaakt over netcongestie. Deze ‘sectordeal’ moet ervoor zorgen dat ze, ondanks de groeiende vraag naar elektriciteit, hun werk kunnen blijven doen. Tegelijk wordt van de waterschappen ook verwacht dat ze zelf met oplossingen komen.
Klimaatverandering, strengere waterkwaliteitseisen en bevolkingsgroei zorgen ervoor dat de waterschappen steeds meer energie, netaansluitingen en transportcapaciteit nodig hebben om Nederland droog en het water schoon te houden. Maar omdat het elektriciteitsnet overbelast is, levert dat steeds vaker problemen op – en niet alleen voor de waterschappen.
De waterschappen zijn wel de eerste die hierover afspraken hebben gemaakt met het Rijk en met netbeheerders. Deze week ondertekende minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei de allereerste sectordeal netcongestie met de Unie van Waterschappen en Netbeheer Nederland.
Het is de bedoeling dat de afspraken die in de deal staan de komende tijd door de afzonderlijke waterschappen en de lokale netbeheerders uitgewerkt worden. Een procescoördinator gaat hen daarin begeleiden.
Slim malen
Aart LosEen van de oplossingen die de waterschappen kunnen bieden om de netcongestie te verminderen, is bijvoorbeeld slim malen, waarmee Waterschap Zuiderzeeland al experimenteert. Dat betekent dat de gemalen aangezet worden als er ruimte is op het net, legt beleidsadviseur Aart Los van de Unie van Waterschappen uit. "Maar alleen als we die luxe hebben. We gaan geen concessies doen aan onze kerntaken."
Bestaande contracten kunnen mogelijk herzien worden. "Gemalen hebben een grote transportaansluiting, terwijl ze maar een paar keer per jaar op vol vermogen draaien. Daar zit dus nog ruimte."
Onderzocht wordt ook of waterschappen met hun assets kunnen aansluiten bij het GOPACS-platform voor congestiemanagement, zodat anderen van de opgewekte stroom kunnen profiteren.
Rioolwaterzuiveringen moeten "slimme energiehubs" worden met inzet van onder andere groen gas, zonne-energie en aquathermie. Het proefproject van Vallei en Veluwe met een batterij bij de rwzi in Harderwijk geldt als voorbeeld.
Voorrang
Voor de waterschappen geldt dat zij per 1 oktober van dit jaar, samen met de politie, defensie en ziekenhuizen, voorrang mogen krijgen van netbeheerders (de zogenaamde maatschappelijke prioritering).
"Deze afspraken komen daarbovenop", legt Los uit. "Zij houden rekening met onze belangen, wij gaan actief op zoek naar mogelijkheden om netcongestie te verminderen. Een win-winsituatie."
Heel belangrijk is volgens hem dat waterschappen en netbeheerders voortaan met elkaar in overleg gaan bij noodsituaties. Voorheen ontvingen de waterschappen boze brieven als ze bij piekbuien meer elektriciteit verbruikten dan volgens het contract was toegestaan. "We krijgen meer inzicht in elkaars werklast."
Eerlijker voor de boeren en de maatschappij.
Het pleidooi voor meer overleg in het kader van grensoverschrijdend waterbeheer met Duitsland en België, maar ook met Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland, is wel steekhoudend. Het stroomgebied van de Rijn beslaat naast Nederland immers Zwitserland, Duitsland en Frankrijk. Stroomgebied van de Maas beslaat naast Nederland ook Frankrijk, Luxemburg, België en Duitsland. Voor zover ik weet zijn er in waterschapverband slechts een aantal pilots hier momenteel concreet mee bezig o.a. via het ontwerpen en operationaliseren van grensoverschrijdend waterbeheer rondom de Overijsselse Vecht en ook voor delen van het Roer stroomgebied dat aansluit op de Maas. Ruimte voor de rivieren in Nederland gaat maar beperkte impact hebben als niet eenzelfde inhaalslag gaat plaatsvinden in de bovenstrooms genoemde landen.
Acht kennisinstituten uit Nederland, België, Duitsland en Luxemburg gaan daarom onder coördinatie van Deltares onderzoek doen naar beter beheer van grensoverschrijdende regionale stroomgebieden. De watersnood in juli 2021 heeft geleerd dat autoriteiten hier geen goed overzicht over hebben en dat kennis over de overstromings- en droogterisico’s langs de kleinere grensoverschrijdende zijrivieren van de Maas en Rijn nog heel versnipperd is.
Het artikel stelt terecht dat voor grensoverschrijdend waterbeheer nog te weinig urgentie is.